نازوب

مروری بر مهم ترین رویدادهای تاریخی و مهم جهان در روز 30 دی (20 ژانویه).

رویدادها:

1653 – «تاج محل» در هند كه به دست استاد عيسي ايراني ساخته شد

عمارت تاج محل در هند در اين روز از ماه ژانويه سال 1653 ميلادي تكميل شد. «شاهجهان» امپراتور تیموری وقت هند (و به قول اروپاییان؛ مغولی) تصميم به ساختن چنين عمارتي را به ياد بود همسر خود ــ ممتاز محل ــ گرفته بود كه در اثناي وضع حمل چهاردهمين فرزند خويش درگذشته بود. كار ساختن اين عمارت زيبا پس از دعوت از استاد عيسي معمار بزرگ ايراني به هند از سال 1631 آغاز شده بود.

استاد عيسي براي ساختن اين عمارت باشكوه دهها معمار و تزيين كار از ايران (و عمدتا از شهرهاي اصفهان، كرمان و شيراز) به هند برده بود. بيشتر تزيين كاران از شيراز بودند. قسمتي از سنگهاي مرمر از ايران ـ معادن كوه هزار واقع در شهرك «راين Rayen» استان كرمان ـ و نیز ايران خاوري [سرزميني كه انگليسي ها بعدا نامش را افغانستان گذارده اند و در آن زمان قطعه خاوري ايران بود] به محل حمل شده بود. چند قلم ديگر از مصالح ساختماني نيز از ايران بود. استاد عيسي در طرح اين ساختمان همه نمونه هاي معماري خاور ميانه را بكار گرفته است تا عمارت كاملا اصالت خاورميانه اي داشته باشد، نه هندي (آسياي جنوبي).

استاد عيسي

سلطه تیموریان بر هندوستان بنا به مصالح و با کمک دولت صفویه ایران صورت گرفت و امپراتوران تیموری هند که فارسی را زبان دولتی خود کرده بودند تا نیمه قرن 19 و زمان تکمیل تسخیر هندوستان توسط انگلیسی ها، بر این شبه قاره حکومت می راندند. دولت صفویه ایران با هدف دور ساختن تیموریان از قلمرو ایران کمک کرده بود که هندوستان را تصرف کنند و تیموریان که در منطقه فرارود با ورود ازبکان رو به رو شده بودند از انتقال به هندوستان استقبال کرده بودند. «بابر» نخستین امیر تیموری بود که دولت صفویه ایران وی ترغیب به لشکرکشی به هندوستان کرده بود. «بابر» در آن زمان در کابل می نشست که دولت صفویه مایل به ادامه ماندن او در خاک ایران نبود.

1896 – كشف اشعه ايكس توسط ويلهلم رونتگن دانشمند معروف آلماني

اشعه ايكس اشعه‏اي از نوع نور ولي نامرئي با طول موج بسيار كوتاه است كه در بيستم ژانويه 1896م توسط ويلهلْمْ رونْتْگِن، فيزيك‏دان آلماني كشف شد و چون ماهيت آن نامعلوم بود، آن را اشعه ايكس به نام حرف X كه در رياضيات، علامت مقدار مجهول است خواندند. هم‏چنين اين اشعه را به نام كاشف آن، رونتگن نيز مي‏نامند. اين اشعه مانند نور معمولي، صفحه حساس عكاسي را متأثر مي‏كند و هم‏چنين گازها را تجزيه كرده، هادي و رساناي برق مي‏سازد. اگرچه اشعه ايكس ممكن است به بافت‏هاي زنده آسيب برساند و ايجاد سوختگي‏هاي شديدو خطرناك كند، با اين حال ارزش فوق العاده‏اي در معالجات راديوتراپي، تشخيص امراض از طريق رؤيت ساده راديوسكوپي و عكس‏برداري داخلي، راديو گرافي، دارد. علاوه بر اين، در مورد جراحي، براي تعيين محل شكستگي استخوان، پرتوهاي ايكس، وسيله بسيار سودمندي است. فيزيك‏دان‏ها، پرتوهاي ايكس را براي تجزيه ماهيت ساختماني بلورها به كار مي‏گيرند. هم‏چنين از اين پرتوها، در صنعت به منظور بررسي و تحقيق وضع ساختماني قسمت‏هايي از فلز كه بايد زير شرايط سختي كار كند استفاده مي‏شود.

ويلهلم رونتگن

1946 – حکیم الملک رفت و قوام السطنه آمد

30 دي ماه 1324 (20 ژانویه 1946) ابراهيم حكيمي (حكيم الملك، پزشک) كه موفق به رفع غائله آذربايجان حتی با مراجعه به سازمان ملل نشده بود از نخست وزيري كناره گيري كرد و قوام السلطنه [كه دكتر مصدق اورا عامل انگلستان خوانده است] بر جای وی نشست و رئیس دولت شد. نشریات احزاب چپگرای وقت نوشته بودند که قوام السلطنه با حمايت بلوک غرب نخست وزیر شده است که این بلوک کمر به محاصره شوروی به هر بها و بویژه جلوگیری از بسط نفوذ آن در منطقه استراتژیک و نفتدار آسیای غربی بسته است. به نظر این نشریات، غرب رئیس دولت شدن قوام را درجهت مقاصد خود لازم مي دانست مخصوصا در وضعیت بحرانی آن زمان. اين نشريات در مقالات خود پرسيده بودند: “اگر ریگی به کفش قوام نیست چرا رياست ژاندارمري! را هم خود برعهده گرفت.”.

قوام السلطنه اواخر ماه بعد براي حل مسئله آذربايجان به مسكو رفت و طبق نوشته مورخان، در آنجا موفق شد روس ها را با وعده هایی فریب دهد و به هدف برسد. وی پس از فرارسيدن زمان اجرای وعده ها، ناگهان کناره گیری کرد!

حکیم الملک

حکیم الملک که در فرانسه، پزشکی خوانده بود و در دوران سلطنت قاجارها مدتی پزشک دربار بود در دهه 1320 (دهه 1940) سه بار و هربار به مدتی کوتاه نخست وزیر بود. [از ماه می تا ژوئن 1945 به مدت یک ماه و چند روز، از 30 اکتبر 1345 تا ژانویه 1946 به مدت دو ماه و چند روز و از 29 دسامبر 1947 تا 13 ژوئن 1947 به مدت 5 ماه و چند روز].

ابراهیم حکیمی که نام اورا بر بیمارستان سوانح خیابان مولوی تهران ـ وابسته به جمعیت شیر و خورشید وقت ـ گذارده بودند همچنين 17 بار وزیر و نماینده مجلس شده بود. وی شش سال (از 1951 تا 1957) رئیس سنای ایران بود. حکیمی که نیمه آگوست 1863 به دنیا آمده بود 19 اکتبر 1959 و در 96 سالگی درگذشت.

1981 – عمر حکومت جیمی کارتر پایان یافت و گروگانها آمريکايي در تهران رهايي يافتند

جمهوری اسلامی ایران بیستم ژانویه 1981 و 20 دقیقه پس از انقضای دوران ریاست جمهوری جیمی کارتر [20 دقيقه بعد از ظهر به وقت واشنگتن] و آغاز حکومت رونالد ریگان، 52 گروگان باقی مانده آمریکایی را رها ساخت که از تهران به آلمان رفتند و در اینجا پس از انجام معاینات پزشکی و برخي تحقیقات، 27 ژانویه 1981 به آمریکا (پایگاه هوایی واقع در حومه شمال شرقی شهر واشنگتن) بازگشتند.

این 52 تن 444 روز به صورت گروگان در ایران نگهداری می شدند. تصرف سفارت آمریکا در تهران و ادامه گروگانگیری باعث شکست کارتر در انتخابات نوامبر 1980 شد مخصوصا که گفته شده بود ایران تا زمانی که کارتر رئیس جمهور باشد گروگانهارا رها نخواهد ساخت. بیستم ژانویه، روز آغاز بکار روسای جمهور تازه آمریکاست که جوانترین آنان هنگام آغاز بکار جان اف کندی 43 ساله بود و ریگان (ریگن) 69 ساله سالخورده تر از همه.

اصلاحیه بیستم قانون اساسی ایالات متحده آمریکا مصوب 1933 از بیستم ژانویه 1937 به اجرا درآمد که طبق آن هر دوره ریاست جمهوری این کشور [هر چهارسال] از ظهر این روز آغاز می شود. قبلا پایان و آغاز هر دوره چهارم مارس بود. این اصلاحیه آغاز هر دوره نمایندگی مجلس و سنای ایالات متحده (فدراسیون) را سوم ژانویه قرارداده است. تنها رئیس جمهور ایالات متحده که بیش از دو دوره حکومت کرد فرانکلین روزولت بود که به دلیل جریان داشتن جنگ جهانی دوم چهار دوره انتخاب شد ولی چهارمین دوره ریاست او تنها دو ماه و 22 روز طول کشید و درگذشت.

کارکنان سفارت آمريکا در تهران هنگام گروگانگيري در نوامبر 1979 و هنگام ورود به شهر واشنگتن در 27 ژانويه 1981

1995 – روزي که مهدي بازرگان درگذشت

مهندس مهدي بازرگان در سال 1286 ش در تهران به دنيا آمد و تحصيلاتش را در رشته دكتراي مهندسي ماشين در فرانسه به پايان رساند. وي در ابتدا در مدارس و سپس از 1320 در دانشگاه تهران به تدريس پرداخت. مهندس بازرگان در جريان ملي شدن صنعت نفت وارد مبارزات سياسي گرديد و پس از كودتاي 28 مرداد 32 دستگير و تبعيد شد. بازرگان، پس از آزادي از زندان،جمعيت نهضت آزادي را به اتفاق آيت‏اللَّه طالقاني و دكتر يداللَّه سحابي بنيان نهاد كه در واقع جناح مذهبي جبهه ملي به شمار مي‏رفت. رهبران نهضت آزادي در سال 1334 به بعد، به دليل فعاليت عليه رژيم شاه، توسط اين رژيم دستگير شدند و بازرگان نيز به زندان محكوم گرديد. مهدي بازرگان كمي قبل از انقلاب اسلامي به عضويت شوراي انقلاب درآمد و با پيشنهاد اين شورا، مأمور تشكيل دولت موقت گرديد. هرچند در حكم نخست وزيري مهندس بازرگان، حضرت امام خميني وي را از گرايش‏هاي حزبي و انتخاب وزراي ملي‏گرا منع كرده بودند، ولي وي اكثريت كابينه را از اعضاي نهضت آزادي و جبهه ملي برگزيد. عمر اين دولت بيش از 9 ماه نپاييد. دولت مهندس بازرگان پس از تسخير لانه جاسوسي آمريكا در تهران در آبان ماه 1358 دست به استعفاي دسته جمعي زد كه با پذيرش امام مواجه گرديد و از آن پس دوران افول سياسي مهندس بازرگان و هم حزبي‏هايش فرا رسيد. بازرگان در اواخر عمر از ايران خارج شد و سرانجام در آخر دي ماه 1373 بر اثر ابتلا به بيماري قلبي در 87 سالگي در سوييس درگذشت.

مهدي بازرگان

2004 – معارضه لفظي تهران و اتحاديه اروپا

نیمه دوم ژانویه 2004 میان مقامات و رسانه های جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا برخورد و معارضه لفظی در جریان بود. مقامات و رسانه های ایران نحوه ملاقاتها و مذاکرات خاوير سولانا [و در آن زمان شخص اول ديپلماسي اتحاديه اروپا] در طول سفر به تهران را روش و رفتاری مداخله جويانه توصيف کرده بودند. به علاوه، انتقاد تند و اخطار آمیز «دو ويلپن» وزير امور خارجه وقت فرانسه و اعلاميه هاي اتحاديه اروپارا اعمالی خارج از عرف ديپلماتيك خوانده بودند. این بحث ادامه داشت که «يوشكا فيشر» وزير امورخارجه وقت آلمان نیز پا به میدان نهاد.

روزنامه هاي آلمان 18 ژانويه 2004 به نقل از فيشر نوشته بودند كه اگر «اصلاح طلبان!» از نامزدي در انتخابات (آن دوره پارلمان ایران) محروم بمانند، اين عمل بر روابط اتحاديه اروپا با جمهوري اسلامي اثر سوء خواهد گذارد!. این گوشزد فیشر، معارضه لفظی طرفین را به اوج خود رسانید و واکنش تهران این بود: «به شما مربوط نیست».

خاویر سولانا

برخي محافل ايراني اين عمل اروپاييان را يادآور دوران استعمار و سلطه آنان بر جهان و نشانه تلاش برای بازگشت به آن دوره خوانده و گفته بودند که این ایران، آن ایران نیست که امکان مداخله بدهد و افزوده بودند که قدرت های اروپایی نگران ازدست دادن منافع اقتصاديشان در ايران و منطقه هستند و چشم دیدن یک ایران توانمند را ندارند، انتخابات بهانه است. اين محافل گفته بودند: از اين خروش و بيتابي اروپاییان چنين برآيد كه كمك هايي از «اصلاح طلبان!» ديده و وعده هايي شنيده اند. شما مي گوييد «اصلاح طلبان!» ولي قاطبه مردم ايران نمي داند كه اين گروه «اصلاح طلبان!» چه مي گويد و چه اصلاحاتي مورد نظر اين گروه است. اين گروه، اصلاحات مورد نظر خودرا اعلام نکرده است!. يکي از اصلاحات بايد تجديد نظر در قوانين و ضوابط انتخاباتي مي بود که همين رد ّ صلاحيت شدگان در طول وكالت و نمایندگی مجلس درصدد اصلاح آن قوانين بر نيامدند!. تحصن و روزه گيري به خاطر تجديد نظر در آن قوانين، مي تواند خريدار داشته داشته باشد، نه براي حفظ مقام شخصي و تجديد عضويت در مجلس. همه مي دانند كه اروپاييان «اتحاديه» را ساختند تا به وضعيت زمان پيش از جنگ جهاني یکم و دوران تعدّي و ظلم نسبت به ملل ضعيف از طريق خريد برخي مقامات آنان بازگردند. آيا فيشر پيش خود حساب کرده بود که اگر مردم ايران از کار اين ردّ صلاحيت شدگان در دوران تصدي و وکالت راضي بودند ساكت نمي نشستند و به حمايت از آنان طومار پُر مي کردند، و به مقامات ارشد متوشل مي شدند. حمايت چند روزنامه از آنان که وابسته به خود ايشان بوده اند منطقا کافي نمي تواند باشد. همچنین وزير امور خارجه فرانسه بايد مي دانست كه ايرانيان تقسيم وطن خود در سال 1907 را با دلالي آن كشور ميان انگلستان و روسيه، اغفال ايران توسط ناپلئون كه با روسيه درآويزد و بعد خود را كنار كشيدن و ايران را تنها گذاشتن و شكست نظامي و از دست دادن سرزمين هايش را فراموش نكرده اند و روزي فرانسه بايد پاسخگوي تاريخ باشد.

زادروزها

۱۷۱۶ – زادروز کارلوس سوم اسپانیا شاه اسپانیا و مستعمرات آن از ۱۷۵۹ تا ۱۷۸۸ میلادی
۱۷۷۵ – زادروز آندره ماری آمپر ریاضیدان و فیزیکدان فرانسوی

آندره ماری آمپر

۱۸۷۳ – زادروز یوهانس ویلهلم ینسن نویسنده دانمارکی، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۴۴
۱۹۲۰ – زادروز فدریکو فلینی فیلمنامه‌نویس و کارگردان ایتالیایی

باز آلدرین

۱۹۳۰ – زادروز باز آلدرین فضانورد آمریکایی ، دومین انسان گام نهاده روی ماه
۱۹۴۶ – زادروز دیوید لینچ کارگردان آمریکایی

دیوید لینچ

درگذشت‌ها

۲۵۰ – درگذشت فابین از پاپ‌های کلیسای کاتولیک رم
۱۶۱۲ – درگذشت رودلف دوم، امپراتور مقدس روم ، پادشاه مجارستان ، کرواسی ، بوهم و آرشیدوک اتریش

گارینشا

۱۹۳۶ – درگذشت جرج پنجم پادشاهی متحد پادشاه بریتانیا و ایرلند و قلمروهای بریتانیا و امپراتور هند از سال ۱۹۱۰ تا زمان مرگ
۱۹۸۳ – درگذشت گارینشا بازیکن فوتبال برزیل

آدری هپبورن

۱۹۸۴ – درگذشت جانی ویسمولر ورزشکار مرد رشتهٔ شنا و واترپلو اهل کشور اتریش-مجارستان – ایالات متحده آمریکا
۱۹۹۳ – درگذشت آدری هپبورن هنرپیشه بریتانیایی هلندی‌تبار ، برنده جایزه اسکار