نازوب
آنچه دیگران می خوانند
مهران مدیری همیشه می ترکاند! + (تصاویر)
بعد از گذشت چندین و چند سال، مدیری تصمیم می گیرد «شوخی کردم» را در فضای آیتم بسازد؛ فرمی که مدت هاست به دلیل موفقیت پست سر هم سریال هایش آن را کنار گذاشته بود. مهمترین سوالی که در این باره وجود دارد این است که در این شرایط، آیا نیازی برای بازگشت به این فرم احساس می شده؟ یا جنس «شوخی کردم» و حرف هایی که قرار است به واسطه آن منتقل شود، این ساختار را طلب می کرده؟
– در دیدگاه کلی باید گفت وقتی یک کارگردان، فرمی را برای بیان حرف ها و اعتقادهایش انتخاب می کند، حتما شرایط را برای این فرم مناسب دیده است. حتما احساس کرده حرف هایی که می خواهد در این برهه زمانی بزند در قالب آیتم بهتر جواب می دهد.
– آن زمان قضیه کاملا فرق می کرد. قطعا تهیه کننده ها آن زمان علاقه داشتند که کمدی سریالی بسازند. منتها هم به لحاظ بودجه و هم به لحاظ وقت و هم باقی مسائل، فرم آیتمی را خیلی راحت تر تشخیص می دادند. طبیعتا برای جمع شدن یک کار هفتگی و بالا رفتن سرعت تولید، رفتن سراغ آیتم، کار خیلی راحت تری بود. چندین سال بعد، زمان تولید «جنگ 77»، تغییرات بسیاری به وجود آمد. هم تجربه نویسندگی، کارگردانی و تهیه کنندگی بالاتر رفت و هم فرصت و امکانات بیشتری برای ساخت آیتم وجود داشت. آن زمان همه تجربه کسب کرده بودند و خب می شد با سرعت بیشتری کار را پیش برد. بعد از آن «پاورچین» آمد و ساختار آیتمی تبدیل شد به سریالی. اینجا دیگر یک مقدار تجربه ها بالاتر رفته بود، آدم های جدیدتر به کار اضافه شده بودند و شرایط باز هم تغییر پیدا کرده بود.
مهران مدیری زمانی تصمیم گرفت سراغ ساخت «پاورچین» برود که به طور کلی فضای تلویزیون به سمت ساخت سریال کمدی رفته و در این زمینه یک جور رقابت به وجود آمده بود. مثلا مهران غفوریان همان زمان «زیر آسمان شهر» را به صورت سریالی ساخت.
– گروه رقیبی وجود نداشت. ما رقابتی نداشتیم با کسی.
اما به طور کلی فضا از حالت آیتمی به سمت سریال سازی رفته بود.
– فضا بله. ولی رقابت گروه رقیب را قبول ندارم. به هر حال «پاورچین»، کار موفقی بود و بعد از آن مدیری رفت سراغ «نقطه چین»، «جایزه بزرگ»، «شب های برره»، «باغ مظفر» و … تا «ویلای من».
دقیقا سوال ما همین جاست. در همین سیر حرکتی از «پاورچین» به این طرف، گروه مهران مدیری پشت سر هم سریال کمدی می سازد و این میان به ساخت برنامه آیتمی فکر نمی کند بعد یک مرتبه در سال 92 تصمیم می گیرد سریال سازی را کنار بگذارد و دوباره آیتم را احیا کند. چرا در این مدت نیاز به ساخت مجموعه آیتمی احساس نشده بود؟
– اصلا مسئله نیاز نیست. آیتمی یک فرم است که کارگردان تصمیم می گیرد روی آن کار کند.
خب چرا در این سال ها به چنین فرمی نرسید؟
– ما بعد از «پاورچین»، آیتم سازی را تعطیل نکردیم. سال 85 با پیمان قاسم خانی «فضانوردان» را به صورت آیتمی کار کردیم. یکسری سی دی «بمب خنده» را درباره شوخی با تلویزیون و ماهواره ساختیم. انگار اینها را فراموش کرده اید!
در همان «فضانوردان» که شما و پیمان قاسمخانی به صورت مشترک آن را کارگردانی کردید چه اتفاقی افتاد که فکر کردید حرف هایی که می خواهید بزنید باید در قالب آیتم باشد؟
– آنجا شرایط فرق می کرد.کار، تهیه کننده خصوصی داشت. می خواستیم در مدت زمان خیلی کم یکسری نمایش آماده کنیم و بهترین فرم در اینگونه کارها آیتم است. ولی اینجا سر «شوخی کردم» اصلا مسئله این نبود چون همان هزینه ای که برای ساخت یک سریال داستانی صرف می شد را اینجا برای این مجموعه صرف کردیم. حتی بازیگران بیشتری هم در این پروژه دور هم جمع شدند؛ گروه بازیگرانی که می شد با آنها یک سریال مفصل را پیش برد. اینجا حتما مهران نیاز را در این دیده که این حرف ها در قالب نمایش های کوتاه با موضوع ثابت در هر بخش زده شود.
خیلی ها معتقدند مدیری بعد از مشکلات «قهوه تلخ»، تصمیم داشت با «ویلای من» یک بار دیگر خودش را احیا کند اما «ویلای من» آنطور که باید نتوانست موفقیتی برای او به به همراه بیاورد؛ برای همین هم تصمیم گرفت به جای ساخت سریال، مجموعه بعدی اش را با ساختاری کاملا متفاوت یعنی آیتمی بسازد.
– «ویلای من» افت نکرد. بعد از «قهوه تلخ»، شبکه نمایش خانگی، کلا ریزش مخاطب پیدا کرد.
اما با اینحال «ویلای من» هم به لحاظ قصه و ساختار، هیچ وقت در حد و اندازه «قهوه تلخ» نبود.
– همه ما به اشتباه دنبال آن آمارت به اصطلاح افسانه ای «قهوه تلخ» بودیم، در حالی که بازار واقعی همین چیزی است که الان می بینیم. مگر زمانی که ما «ویلای من» را وارد بازار کردیم همزمان با آن، کار دیگری در بازار وجود داشت که بخواهیم فروش آن را با «ویلای من» مقایسه کنیم و بگوییم فروش کمی داشته؟ ما 35 سری «قهوه تلخ» به بازار فرستاده ایم، فقط یک قسمت مانده بود که تمام شود اما مردم بدون اینکه به آن 35 قسمت فکر کنند، فقط دنبال همین یک قسمت هستند. همه فکر می کنند هر بار من به اتفاق مهران و محمدرضا هدایتی و لک پوریان و ژوله و الوند و … دی وی دی را درست می کنیم، می دهیم دست سوپرمارکت. اصلا این روند تولید و توزیع برای مردم شرح داده نشده.
آنها نمی دانند بعد از اینکه یک کار تولید می شود دیگر دست ما نیست که بخواهیم با آن کاری انجام دهیم. خیلی هایمان حتی خیلی از قسمت هایش را هم نمی بینیم. کار فقط تا مرحله ای که تولید می شد دست ماست. شبکه خانگی، راحت ترین مرحله اش مرحله تولید است. تازه بعد از تولید، تا توزیع و فروش، مشکل شروع می شود.
به هر حال «ویلای من» تحت تاثیر همه این موارد، در بازار موفقیت خاصی پیدا نکرد. ممکن است رفتن مدیری به سمت آیتمی، یک جورهایی کندن از این نوع کار باشد؟
– «شوخی کردم» اصلا کار نویی نیست. یک فرم است که مدیری قبلا آن را تجربه کرده. هیچ فکری پشت آن نبود. مثلا شما خیال می کندی مدیری خودش به این موضوع فکر نکرده که با 62 تا بازیگر اگر سریال بسازد برایش بهتر است؟ چرا باید بیاید آیتم بسازد؟
خب در آن صورت باید برای 62 تا بازیگر، قصه نوشته می شد و خب اصلا کار راحتی نبود! الان در این ساختار آیتمی، به هر کدام از اینها یک تیپ می دهی و کار تمام می شود.
– اصلا اینطور نیست. به لحاظ تولیدی حس نکردیم که کار آیتمی راحت تر است. نوع برنامه ای که ساخته شده این فرم را طلب می کرد. اتفاقا آیتمی نوشتن و آیتمی ساختن خیلی سخت تر از سریال ساختن است. آیتم بازی کردن هم به همان نسبت خیلی سخت تر است.
پس چرا می گویید دهه 70 برای راحتی و تسریع کار، کارگردان ها سراغ ساخت مجموعه های آیتمی می رفتند؟
– آن زمان شرایط 100 درصد فرق می کرد. آن موقع پلاتو می گرفتند. «ساعت خوش» کلا در یک خانه ضبط می شده. سال 73 ما را بردند انزلی آیتم بازی کنیم. از دور دیدم یکسری لباس مشکی ریختند روی زمین. نزدیک شدم دیدم یک میلیارد مگس روی آن نشسته. الان مگر شرایط آنطوری است؟ سال 74 با آقای لک پوریان آیتم های «از خواستگاری تا ازدواج» را کار می کردیم. فقط یک ورق متن داشتیم و با همان باید 30 دقیقه برنامه درمی آوردیم. الان در آن اتاق، 8 تا نویسنده نشسته اند و برای نوشتن آیتم های مختلف با هم مشورت می کنند. شرایط ساخت «شوخی کردم» به هیچ عنوان ربطی به شرایط آن زمان ندارد. همه چیز پیشرفت خودش را کرده.
پس یعنی مهران مدیری در این برهه زمانی، دست روی کار سخت تری نسبت به سریال گذاشته؟
– قطعا همینطور است. انتخاب آیتم برای «شوخی کردم» اصلا به این خاطر نبوده که بخواهد ساده ترین کار را انتخاب کند. ساختن آیتم کار سختی است. خب در سریال هم می شد 60 تا بازیگر آورد و کار را پیش برد. مهم این بود که آیتم شکل بگیرد.
در این شرایط چرا کار سخت انتخاب شد؟ شما وقتی مهران مدیری این مسئله را مطرح کرد اعتراضی نکردید که چرا باید سریال را بگذارید کنار و حالا سراغ کار سخت تر آیتم سازی بروید؟
– این کار سختی بود که ما قبلا انجام داده بودیم.
یعنی الان برای شما آسان است؟
– نه، آسان نیست اما نمی توانستیم بگوییم نه ما نیستیم. یا اینکه چون این کار سخت است ما قبول نمی کنیم کنار گروه باشیم.
یکی از مسائلی که بعد از «قهوه تلخ» برای دو کار آخر مهران مدیری افتاد این بود که برخلاف سایر کارهای او، هیچ کدام جریان ساز نشدند و مثلا دیالوگ هایشان نقل محافل مختلف نشد. این در حالی است که تمام کارهای مدیری از «ساعت خوش» گرفته تا «جنگ 77» و «پاورچین» و «برره» و … همیشه چنین وضعیتی را در جامعه به وجود آورده بود.
– مگر قرار است مهران مدیری هر کاری می کند نقل مجالس شود؟
نه اما یکی از دلایل موفقیت کارهای او همین است.
– به نظرم آقای مدیری مخاطبان خودش را دارد. حالا احتیاجی نیست همه بیایند بگویند«من بیدم»، «شما بیدی» یا ادای «کیه؟ کیه؟» باباشاه را دربیاورند. ساختن آن تیپ ها کار خیلی ساده ای است.
فقط مسئله تکیه کلام ها نیست. مثلا همین شخصیت شما چه در «شب های برره»، چه «قهوه تلخ»، ویژگی هایی دارد که همیشه تاثیرگذار بوده و در ذهن مردم ماندگار شده.
– مدیری بعد از این همه سال که کار کرده، همه دیالوگ هایش گفته شده، سریال هایش ساخته شده، حالا خواسته اینجا به صورت محدودتر کاری انجام دهد که اینگونه نباشد. این هیچ ایرادی ندارد. اصلا دال بر این نیست که کار راحت تر بوده یا هیچ چیز دیگر. «شوخی کردم» بیننده های خودش را دارد. شاید خیلی دیگر فکر این نبوده که کاری بسازد که بیشتر وقت مردم را پر کند.
شماها هم به همین دیدگاه رسیده اید؟
– ما که کار کارگاهی نمی کنیم. وقتی کارگردان وجود دارد ما فقط می توانیم مشاوره دهیم. بنابراین فقط از فیلتر او عبور می کند.
الانتجربه خوبی بوده این آیتم سازی که بخواهید ادامه دهید؟
– بله، شاید بعد از این خودم دلم بخواهد یک فرم دیگری از همین آیتم را ادامه دهم.
بیشتر این بازیگران که الان دور هم جمع شده اند از آیتم سازی شروع کرده اند اما شاید در این مدت، شرایط کار کردن در موقعیت خوب آیتمی برایشان فراهم نبوده. حالا که کنار هم جمع شده اند انتقادی به مسئله جریان ساز شدن «شوخی کردم» ندارند؟
– همه دارند اینجا لذت می برند. حتما خودشان به این مسئله رسیده اندکه «شوخی کردم» طبق یک اصولی ساخته شده.
اتفاقا مسئله اینجاست که «شوخی کردم» دقیقا همانطور که گفتید روی اصول خاص آیتم سازی پیش رفته. طبیعتا به جایی رسیده اید که حس کردید به طور اصولی،الان مخاطب بهتر می تواند آیتم را درک کند. الان سوال اینجاست که این نیاز چطوری کشف شد.
– کلا آیتم یک فرم نمایشی است که کهنه نمی شود. هر زمانی هر کارگردانی دوست داشته باشد می تواند بیاید مجموعه ای درست کند شامل آیتم های مختلف که موسیقی دارد، طنز دارد و … این اصلا چیز عجیبی نیست.
اما اینطور انتظار می رفت که با توجه به هر آیتم، جنس شوخی ها هم تغییر کند. همان جنس شوخی که درباره مسئله ای به نام دروغ استفاده شده در موضوع ازدواج هم مورداستفاده قرار گرفته، یعنی با توجه به موضوع لحن و جنس شوخی تغییر نکرده.
– حتما عمدی در آن است که یک جاهایی کمدی اش کمتر است.
