نازوب

مهم ترین رویدادهای تاریخی و خواندنی جهان در روز 18 مهر

833 – سالگشت مرگ مامون، خليفه اي كه مادرش ايراني بود

دهم اكتبر سال 833 ميلادي مامون هفتمين خليفه عباسي كه مادرش يك ايراني بود، در جريان لشكركشي به آناتولي (تركيه آسيا) براي جنگ با روم شرقي، در شهر سارد ناگهان درگذشت. وي 47 ساله بود و 20 سال خلافت كرده بود.

هارون الرشيد پدر او، قبلا مامون را به عنوان جانشين امين (پسر ديگرش) اعلام كرده و وي را فرمانداري كل خراسان داده بود كه پس از مرگ پدر، امين فرزند خود موسي را جانشين اعلام كرد و اين كار، فرصت مناسبي به دست ميهندوستان استقلال طلب ايراني داد تا به نام حمايت از مامون بپاخيزند، ارتش امين را در سه نبرد از جمله جنگ ري شكست دهند بغداد را بگيرند و سر امين را براي مامون به خراسان بفرستند. ميدان جنگ ري، محل امروز تهران بود.

مامون

با اين كه از آن پس بغداد در دست مقامات منصوب از جانب مامون بود، وي سالها از شهر مرو (پايتخت وقت خراسان) بر امپراتوري اسلامي كه تا اسپانيا امتداد داشت حكومت مي كرد.

مامون مردي دانش پرور و آگاه از افكار فلاسفه يونان باستان بود و به همين منظور بيت الحكمة بغداد را با يك كتابخانه بزرگ تاسيس كرده بود.

در دوران خلافت مامون، اداره امور امپراتوري در دست ايرانيان بود و نامزدهاي هر مقام پس از گذراندن امتحان معلومات، بررسي تجربه و تعيين ميزان شايستگي آنان و ياد كردن سوگند منصوب مي شدند. مامون که عامل شهادت امام رضا (ع) بود پس از درگذشت وی، برادرش المعتصم خليفه شد.

محمد صادقی در نقش مامون در سریال «ولایت عشق»

1575 – جنگ مذهبي فرانسويان، به شكست پروتستانها انجاميد و «دوك دو گيز» حكمران كاتوليك ها برنده شد.

دوك دو گيز

1868 – كارلوس مانوئل Carlos Manuel Cespedes انقلابي قرن نوزدهم كوبا، در اين روز در اين كشور (مستعمره و مهاجر نشين قديمي اسپانيا) اعلام استقلال كرد ولي استقلال كوبا تا قرن بيستم تحقق نيافت.

كارلوس مانوئل

1881 – تأسيس اتحاد سه گانه ميان اتريش، آلمان و ايتاليا

پس از آنكه اتحاد دوگانه در سال 1879م بين اتريش و آلمان ايجاد شد و سنگ بناي نظام بين المللي شكل گرفت، ايتاليا نيز در سال 1881م به اين پيمان پيوست و با تأسيس اتحاديه جديد در دهم اكتبر آن سال در ويِن، نام اين تشكُّل به اتحاد سه‏گانه تغيير يافت. اين پيمان كه در دروه‏هاي پنج ساله تجديد مي‏شد، تا اوايل جنگ جهاني اول ادامه داشت.

بر اساس اتحاد سه گانه، چنانچه ايتاليا مورد حمله فرانسه قرار مي‏گرفت، آلمان و اتريش به كمكش مي‏شتافتند و در صورت حمله فرانسه به آلمان، ايتاليا به حمايت از آلمان برمي‏خاست.

هم‏چنين اگر هر يك از سه كشور مورد حمله دو يا چند قدرت بزرگ قرار مي‏گرفتند، كشورهاي هم پيمان به ياري او، وارد جنگ مي‏شدند. اين پيمان بازتاب نارضايتي ايتاليا از اشغال تونس از سوي فرانسه در آن سال‏ها بود و براي بيسمارك، صدر اعظم آلمان نيز يك موفقيت ديپلماتيك به شمار مي‏رفت،

چرا كه در صورت حمله فرانسه به آلمان، آلمان از كمك متحدان خود برخوردار مي‏شد. هم‏چنين به موجب اين اتحاد، سه كشور به كمك هم، مقاصد سياسي خود را در نقاط مختلف دنيا عملي مي‏كردند.

با وجود همه اطميناني كه آلمان و اتريش به ايتاليا داشتند، مع هذا، پيمان اتحاد مثلث تا آخر ادامه نيافت و ايتاليا با آغاز جنگ جهاني اول، از عضويت در آن كناره‏گيري كرد، چرا كه معتقد بود تجاوز اوليه از جانب فرانسه نبوده است و آلمان متجاوز مي‏باشد. درنهايتْ اين پيمان در سال 1914م از هم پاشيد.

1911 – استقرار نظامي انگلستان در ايران

در اين روز در سال 1290هجري خورشيدي (10 اكتبر 1911) در تهران خبري انتشار يافته بود به اين مضمون كه در اجراي پيمان نامه سال 1907 انگلستان و روسيه مبني بر تقسيم وطن ما، اصطلاحا به دو منطقه نفوذ، دولت انگلستان در بوشهر و سپس مناطقي پيرامون مناطق نفتخيز (خوزستان) نيروي نظامي مستقر خواهد كرد.

اين نيرو كه هند را با كشتي ترك كرده بود 12 روز بعد بوشهر را عملا اشغال نظامي كرد و در آنجا باقي ماند و بعدا به همين ترتيب شهر آبادان و … تحت كنترل نظامي انگلستان در آمدند.

انگلستان هيچگاه از نقاط حساس و نفتدار خاور ميانه چشم برنگرفته است و استقرار آن در منطقه بصره از 2003 به همين دليل بوده است كه به اصرار، از آمريكا خواست كه تمشيت امنيت در جنوب عراق را به نيروهاي انگليسي بسپارد. همكاري لندن با دولت واشنگتن از نخستين روز عمليات نظامي افغانستان در اكتبر 2001 نيز به همين دليل بوده است.

همين دولت لندن بود كه در اكتبر 2008 (ماه جاري) دشواري پيروزي نظامي در افغانستان را مطرح ساخت كه دولت آمريكا بعدا به تكرار آن پرداخته است و اصحاب نظر مي گويند كه «ناتو» را درافغانستان سياست دگر آمده و احتمالا مي خواهد از اينجا (افغانستان) به كشورهاي همسايه آن در شمال و غرب فشار وارد سازد و اين فشار درحقيقت ايستادگي در برابر روسيه است كه كمر به اخراج غرب از اطراف خود بسته است.

1912 – اعلام جمهوري در چين پس از سقوط امپراتوري اين كشور

در فاصله سال‏هاي 1907م تا 1911م، پنج شورش عليه خاندان امپراتوري منچو در چين صورت گرفت كه همه آن‏ها، كم و بيش از انديشه‏هاي انقلابي سون يات سن، مبارز معروف چيني سرچشمه مي‏گرفت. چهار شورش اول، سركوب شد و هر بار عده‏اي دستگير و تيرباران شدند.

ولي شورش پنجم كه در روز نهم اكتبر سال 1911م آغاز شد، با شدت عمل بي‏سابقه دولت و دستگيري و اعدام صدها تن مواجه گرديد و بر خشم و نفرت عمومي افزود. از اين رو، از روز يازدهم اكتبر آن سال، شورش به شهرهاي بزرگ چين نيز منتقل شد. در اين زمان، دربار كه احساس خطر مي‏كرد، مردم را به آرامش دعوت نمود و مخالفان را به آغاز مذاكره و آشتي ملي فرا خواند.

مذاكرات نمايندگان دولت و مخالفان در اوايل دسامبر 1911م در ايالت شانگهاي چين آغاز شد ولي از همان ابتدا، دو فكر در برابر هم قرار گرفتند. دولت پيشنهاد مي‏كرد حكومت مطلقه خاندان منچو به حكومت مشروطه سلطنتي تبديل شود و مجلس منتخب مردم نيز بر كارها نظارت داشته باشد، ولي نيروهاي انقلابي به چيزي جز تغيير رژيم و استقرار جمهوري رضايت نمي‏دادند.

در نهايت، پس از تشكيل مجلس مؤسسان، اعلام جمهوري چين به تصويب رسيد و پس از انقراض امپراتوري منچو بر چين، سون يات سن، در روز دهم اكتبر 1912م، سال‏روز قيام مردم و آغاز حركتي كه به استقرار رژيم جمهوري انجاميد، تأسيس جمهوري چين را اعلام كرد.

1980 – در اثر زلزله ای به بزرگی ۷٫۳ ریشتر در شهر شلف الجزایر ۳۵۰۰ کشته و بیش از ۳۰۰ هزار نفر بی خانمان شدند.

زادروزها

۱۸۱۳ – زادروز جوزپه وردی آهنگساز ایتالیایی
۱۸۶۱ – زادروز فریتیوف نانسن سیاح، دیپلمات سیاسی و دانشمند نروژی، برندهٔ جایزه صلح نوبل سال ۱۹۲۲

فریتیوف نانسن

۱۹۳۰ – زادروز هارولد پینتر نویسنده، نمایش نامه نویس ، بازیگر، کارگردان و فعال سیاسی انگلیسی، برندهٔ جایزه نوبل ادبیات سال ۲۰۰۵
۱۹۴۶ – زادروز نائوتو کان نخست‌وزیر ژاپن

هارولد پینتر

۱۳۴۲ – زادروز هولیا آوشار، خواننده و بازیگر ترکیه‌ای

هولیا آوشار

درگذشت‌ها

آبل تاسمان

۱۶۵۹ – درگذشت آبل تاسمان دریانورد و کاشف هلندی جزیره تاسمانی
۱۹۶۳ – درگذشت ادیت پیاف خوانندهٔ فرانسوی

اورسن ولز

۱۹۷۳ – درگذشت لودویگ فن میزس، فیلسوف، اقتصاددان اتریشی، جامعه‌شناس و لیبرال کلاسیک
۱۹۸۵ – درگذشت اورسن ولز کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، هنرپیشه و تهیه‌کنندهٔ فیلم، تئاتر، رادیو و تلویزیون

کریستوفر ریو

۱۹۸۵ – درگذشت یول برینر بازیگر روس تئاتر و سینما، برندهٔ جایزه اسکار
۲۰۰۴ – درگذشت کریستوفر ریو بازیگر، تهیه کننده و نمایش نامه نویس آمریکایی