نازوب

مراسم ترحیم ؛ مراسمی است در جهت بزرگداشت شخصی که از دنیا رفته ، همچنین ابراز همدردی با بازماندگان شخص متوفی .این مراسم در سراسر دنیا توسط مردم با اعتقادات مختلف به شکلهای گوناگون برگذار میگردد .

در ایران این مراسم (ترحیم) با برگذاری جلساتی و شرکت اقوام ،دوستان و آشنایان میّت ، درشب ، سوّم ، هفتم ، چهلم و سال بعد از مرگ شخص، عموما در مساجد و گاهی در حسینیه ها با تلاوت قرآن و ایرادسخنرانی توسط عالمان دین در جهت ترویج شعائر اسلامی و یاداوری اینکه همه ، روزی خواهند مرد و همچنین ذکر مصیبت اهلبیت (ع) توسط سخنران و مداحان برگذار میگردد تا از نتیجه برگذاری این مراسم به روح مرحوم صوابی برسد و همچنین مردم در کنار خانواده داغدار قرار گرفته و ابراز همدردی نمایند .

با همدردی مردم ، درست است که مرده زنده نمیشود ولی خانواده میّت راحت تر میتوانند غم از دست دادن عزیز خود را تحمل نمایند .در مناطق مختلف ایران مراسم ختم یا همان ترحیم به همین شکل شاید با زمانبندیهای مختلف برگذار شود مثلا در بعضی از روستاهای استان کرمان این مراسم در سوم ، هفتم و چهلم برگذار نمی گردد، بلکه در سه شب جمعه متوالی بر سر مزار میت اجرا میگردد .

" در هر صورت اصل قضیه برای طلب مغفرت از خداوند متعال و گرفتن حلالیّت از مردم برای میّت و قرار گرفتن در کنار خانواده ای هست که عزیزشان را از دست داده تا ضمن همدردی با ایشان شاید بتوان مشکلی از مشکلاتشان را برطرف نمود . "

امّا

امروزه همین مراسم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری ، نوع خاکسپاری ، مکان خاکسپاری ، اطعام مهمانان که یک امر عرفیست نه واجب ، برگذاری جلسات ترحیم بصورت یاد شده ،انتخاب نوع سنگ قبر، همه و همه دچاره افراط و تفریط در همه زمینه ها شده .

این افراط و تفریط در برگذاری مراسم ختم باعث ایجاد انواع مشکلات مالی و غیره ( مثلا تهیه محل اسکان برای تعداد زیاد مهمانانی است که از شهرهای مختلف برای شرکت در تمام این مراسم میآیند و آنرا{شرکت در تمام مراسم ترحیم } یک رسم غیر قابل تغییر میدانند ) برای خانواده معزا میگردد که خود عزایی دیگراست !

در صورتی که در هیچ جای اسلام به انجام چنین افراط و تفریط های سفارش نشده که مثلا خانواده صاحب عزا، همه مهمانان شرکت کننده در تشیع جنازه و برگذاری جلسلات ترحیم را اطعام کنند بلکه سفارش بر اینست که همسایگان تا سه روز غذای خانواده داغدیده را تهیه کنند . در اسلام تاکید شده که میّت روی زمین نماند و در قبرستان مسلمین دفن شود نه اینکه حتما در فلا ن قطعه قبرستان که قیمتش چندین میلیون تومان است دفن شود یا فلان سنگ قبر گران قیمت بر روی مزارمتوفی نصب شده تا هم هزینه های خانواده داغدیده بالا رود و هم باعث چشم و هم چشمی های بعدی شود .

" البته در بعضی موارد ، مانند رفتن برای صرف غذا و موارد مشابه مردم هم باید رعایت اینگونه مسائل را بکنند ."

یکی دیگر از موارد وارد شده غلط در برگذاری مراسم ترحیم، نوشتن انواع پلاکارد و همچنین فرستادن انواع تاج گل توسط فامیل ، دوستان و آشنایان است که معلوم نیست چه خیر و برکتی برای متوفی و خانواده اش در بردارد .

بسیار خوبست سنتهای غلط و شعاری ملل دیگر را وارد سنتهای خودمان نکنیم بلکه بکوشیم سنتهای خوب مردم خود را شناخته و آنرا ترویج دهیم .

ارسال تاج گل برداشتی از فیلمها ، وسنتهای غلط غربیست که در آن وقتی یک ثروتمند از دنیا میرود برای ایجاد عظمت نسبت به شخص متوفی ، ثروتمندان تاج گلهای را توسط شرکتهای انجام دهنده مراسم تشیع جنازه پشت کاروان تشیع روان میسازند و اغلب خود نیز در آن مراسم شرکت نمیکنند . مصرف دیگر تاج گل در اروپا اینستکه وقتی شخصی از دنیا میرود ، مثلا برادر زاده یا خواهر زاده یا اقوام نزدیک یا دوستان آن مرحوم وقتی فرصت شرکت در مراسم خاکسپاری را ندارند یا میّت زیاد برایشان مهم نیست برای آبرو داری تاج گلی را بر سر مزار میفرستند .

آیا درست است جامعه ایرانی اسلامی با آنهمه سنتهای غنی اجتماعی ؛ این سنت غلط را از جامعه ای که بخاطر نبود پیوندهای مستحکم خانوادگی ورواج انواع فسادهای اخلاقی در حال از هم پاچیدن است کپی کرده در جامعه خود جاری سازد ؟ به چه منظور و با چه هدفی ؟

در بعضی اقوام ایرانی این سنت پسندیده جاریست که " وقتی فردی از دنیا میرود ، مردم برای عرض تسلیت و تشیع جنازه بسوی خانه داغدیده حرکت میکنند ، قبلا شخصی بعنوان بزرگتر مشخص شده ، هر کس از راه میرسد مبلغی را درحد توان مالی خود به آن شخص بزرگترتقدیم میکند، پولهای جمع شده در پایان مراسم به صاحبان عزا داده میشود تا کمک حالشان بوده و در زیر هزینه های این مراسم ، معذب نشوند. وقتی شخص دیگری از دنیا میرود برای اونیز همین مراسم برگذار میگردد و …. .

آیا بهتر نیست که بجای ترویج سنتهای غلط ، سنتهای درست خودمان را شناسایی کرده و بصورت درستی ترویج دهیم تا باری از دوش خانواده معزا برداریم ؟

گاهی دریک مراسم ترحیم دیده میشود ،ده ها پلاکارد که پیام تسلیت بر روی آن نوشته شده بر در خانه متوفی زده شده که بعد از مدتی باید دور انداخته شود ، این چه سودی برای مرده یا خانواده اش دارد ؟ اگر در مراسم حضور دارید که نوشته لازم نیست و اگر نتوانستید حضور داشته باشید که با یک تلفن ساده بهتر میتوان ایشان را تسلی داد .

بسیار خوب است در انجام مراسم ترحیم ، جای " هدف " و " وسیله " با هم عوض نشود . باید دقت کرد هدف از انجام اینگونه مراسم چیست و وسیله رسیدن به این هدف به صورتی که " روح " شخص از دست رفته به آرامش برسد و خانواده او و جامعه مورد اذیّت قرار نگیرند کدام است .

باید که در انجام اینگونه مراسم احساسی عمل نکرد بلکه باید رضای خدا را در نظر گرفت واز ترویج سنتهای غلط و نابجا جلوگیری کرد .بهتر است اول بعد از خاک سپاری و قبل از انجام مراسم ترحیم با مشورت با عالمان دین و متخصصان در امر حقوق بدهی ها(مادی و معنویی) میّت پرداخت شود ، و از مردم برای متوفی حلالیّت گرفت که این امور واجب است و دیگر مراسم در صورت درست برگذار شدن امریست مستحب ، تا روح او معذب نباشد و بعدا در صورت لزوم دیگر مراسم انجام گردد .