خُمس به معنی یک پنجم است. و یکی از انواع مالیاتهای اسلامی است که به منظور رفع مشکلات مالی امت اسلامی و تقویت بنیه مالی حکومت اسلامی در جهت رفع نیازهای امت اسلامی وضع شدهاست.
کتاب مسلمانان قرآن تنها یک بار نام خمس را ذکر میکند. قرآن در سوره انفال آیه ۴۱ میگوید:
بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا، و برای پیامبر، و برای ذیالقربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است،
اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایی (حق از باطل) روزی که ان دو گروه با هم روبرو شدند نازل کردیم، ایمان آوردهاید و خداوند بر هر چیزی تواناست.
به اعتقاد شیعیان هر درآمدی که بیشتر از خرج سالیانه باشد (اگر سال خمسی را مشخص کرده باشد وگرنه درآمد روزانه را باید حساب کند)، غنیمت جنگی و چند مورد دیگر خمس به آن تعلق میگیرد و دادن خمس واجب است (البته احکام آنچه که به ان خمس تعلق میگیرد گستردهتر از این است.)
شیعیان معتقدند با توجه به معنای خمس در عربی فصیح (عربی قرآنی یا کلاسیک) و متون قدیمی، غنیمت به مفهوم ماحصل کار و تلاش آمدهاست.
محروم بودن سادات از دست یابی به زکات در حقیقت برای دور نگه داشتن خویشاوندان پیامبر از این قسمت است تا بهانهای به دست مخالفان نیفتد که پیامبر خویشان خود را بر اموال عمومی مسلط ساختهاست، ولی از سوی دیگر نیاز سادات نیز باید از طریقی تأمین شوند.
در حقیقت خمس نه تنها یک امتیاز برای سادات نیست، بلکه یک نوع کنار زدن آنها، به خاطر مصلحت عموم و به خاطر این که هیچ گونه سوءظنی تولید نشود، میباشد.
اول:آن چیزی است که در جنگ کفّار گرفته میشود، منقول باشد یا غیرمنقول.
دوم:معادن است و مستند آن اخبار مستفیظه میباشد مثل صحیفهٔ حلبی.
سوم:گنج که به عنوان مال ذخیره و در زمین معروف است و اجماع کافّهٔ علما بر وجوب خمس است.
چهارم:هرچه با غواصی از دریا خارج شود، مثل جواهر و دُر، اگر قیمتش یک دینار به بالا باشد.
پنجم:آنچه از هزینه سالانه شخص و نفقه خوارانش سرافتد.
ششم:هرگاه کافر ذمی، زمینی را از مسلمانی بخرد، خمس آن را باید بدهد.
هفتم:هر گاه حلال با حرام مختلط شده باشد و قابل تمیز نباشد خمس بر آن واجب است.
منفعت و درآمد کسب و کار
معدن
گنج
مال حلال مخلوط به حرام
جواهرى که بواسطه غواصى یعنى فرو رفتن در دریا به دست مىآید
غنیمت جنگ
زمینى که کافر ذمّى از مسلمان بخرد
خمس اموال مسلمانان سهم امام و مجتهدان جامعه است و چون جزو اموال شخصی آنان محسوب نمیشود، در اصل به مردم و امت اسلامی تعلق میگیرد.
اگر كسی به پرداخت خمس مازاد درآمدهای سالانه خود مقید باشد تا سهم امام و مسلمانان در مال او وجود نداشته باشد و اموال او طیب و پاك باشد،
هیچگاه به دنبال گردآوری مال از راه های حرام و غصبی نخواهد رفت و در واقع، پرداخت خمس در مسلمانان نوعی مصونیت ایجاد میكند.
اگر كسانی از راههای حرام اموالی به دست آورند و از روی ناآگاهی بخواهند با دادن خمس، آنها را حلال كنند، نادرست فكر كردهاند، زیرا به دارایی هایی كه از راه حلال به دست آمده باشد، خمس تعلق میگیرد و اساساً به دست آوردن مال حرام، گناه و معصیت پروردگار است.
ادای فریضه خمس، موجب افزایش مال و بركت آن در دنیا و عاقبت به خیری و روسفیدی در جهان آخرت میشود. خمس نوعی انفاق واجب است و اگر كسی خمس اموال خود را پرداخت كند، خداوند به او چندین برابر پاداش میدهد.
مطالب مرتبط