نازوب

سلمان رشدی نویسنده کتاب آیات شیطانی با لقب شیطانی ترین نویسنده تاریخ

برجسته ترین نویسنده ای که جایزه شوالیه را در کنار دیگر افتخارات و جوایز خود قرار داد کسی نبود جز سلمان رشدی.

بیوگرافی و زندگی شخصی

سلمان رشدی پنجشنبه 19 ژوئن 1947 میلادی در شهر بمبئی در هند (راج بریتانیا) و در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. پدر او بازرگانی هندی بود.

خانواده رشدی برای در امان ماندن از آزار هندوها به پاکستان رفتند و او در چهارده سالگی به بریتانیا مهاجرت کرد.سلمان رشدی در سال 1968 با مدرک کارشناسی تاریخ از کالج کینگ، کمبریج بی ای، دانش‌آموخته شد.

سبک نویسندگی سلمان، واقع گرایی جادویی، طنز و پسا استعمارگرایی بود. رشدی پس از پایان تحصیل در بریتانیا برای کار به پاکستان رفت. اما به دلیل سانسور موجود در آنجا به بریتانیا بازگشت. و در حال حاضر تبعهٔ بریتانیا است.

4 همسر سلمان رشدی و فرزندان او

همسران او به ترتیب، کلاریسا لوارد، ماریان ویگنز، الیزابت وست و پادما لاکشمی بودند که از این 4 همسر تنها 2 فرزند دارد.

آثار و شهرت او با اولین کتابش

 سلمان نخستین بار با کتاب بچه‌های نیمه‌شب به شهرت رسید، این کتاب تم‌هایی از طبل حلبی گونتر گراس را در خود دارد و جایزهٔ ادبی من بوکر را بابت نگارش این اثر دریافت کرد.

بیشتر آثار رشدی از شبه‌قارهٔ هند ریشه می‌گیرد و عمدتاً به پیوندها، مشکلات و مهاجرت‌ها بین تمدن‌های غربی و شرقی می‌پردازد. نوشته‌های او ترکیبی از سبک واقع‌گرایی جادویی و قصه‌های تاریخی است.

چهارمین اثر جنجالی و جهانی وی آیات شیطانی بود، که جنجال‌هایی را در کشورهای اسلامی دنیا برانگیخت.

پس از آن، فتوای صادرهٔ روح‌الله خمینی برای به قتل رساندن وی، باعث شد تا سلمان رشدی سالیان درازی به زندگی مخفیانه روی آورد و دولت بریتانیا وی را تحت حفاظت پلیس قرار دهد.

آثار رشدی همواره با استقبال منتقدان ادبی روبه‌رو شده‌است و وی بارها برندهٔ جوایز ادبی نظیر وایت‌برد (2 بار)، بوکر داستان، بوکر بوکرها، جایزهٔ شورای هنر، اتحادیهٔ انگلیسی‌زبانان و نویسندهٔ سال بوده‌است.

رشدی در سال 1983 به‌عنوان عضو انجمن پادشاهی ادبیات انگلستان انتخاب شد. رشدی در سال 2007 به‌دلیل خدماتش به ادبیات نشان شوالیه را دریافت کرد.

در سال 2008، تایمز او را در ردهٔ سیزدهم فهرست 50 نویسندهٔ برتر بریتانیایی از سال 1945 قرار داد.

رشدی از سال 2000 در ایالات متحده زندگی می‌کند. او در سال 2015 در مؤسسهٔ روزنامه‌نگاری آرتور ال. کارتر در دانشگاه نیویورک به‌عنوان نویسندهٔ برجسته انتخاب شد.

او پیش از این در دانشگاه اموری تدریس می‌کرد. او همچنین عضو آکادمی هنر و ادبیات آمریکا است. رشدی در سال 2012، کتاب جوزف آنتون، خاطرات را منتشر کرد که شرحی از زندگی خود در پی وقایع پس از انتشار آیات شیطانی بود.

در اوت 2022 شخصی با چاقو به وی حمله و جراحات سنگینی به او وارد کرد. پس از این حمله او یک چشم خود و کنترل یک دستش را از دست داد.

مجلۀ تایم در سال 2023 او را یکی از 100 شخص تاثیرگذار در جهان نامید. اولین کسی که لقب نویسنده شیطانی را گرفت!

رشدی از سال 2000 در ایالات متحده، بیشتر در نزدیکی میدان اتحاد در منهتن جنوبی شهر نیویورک زندگی کرده‌است. او از هواداران باشگاه فوتبال انگلیسی تاتنهام هاتسپر است.

سید روح‌الله خمینی، در 25 بهمن 1357؛ 14 فوریهٔ 1989 حکم کشتن سلمان رشدی را صادر کرد و این فتوا تا به امروز بر قوّت خود باقی است.

فتوای قتل خمینی برای کشتن سلمان رشدی و ناشران کتابش.

«بسمه تعالی. انا للَّه و انا الیه راجعون. به اطلاع مسلمانان غیور سراسر جهان می‌رسانم مؤلف کتاب «آیات شیطانی» -که علیه اسلام و پیامبر و قرآن، تنظیم و چاپ و منتشر شده‌است.

همچنین ناشرین مطلع از محتوای آن، محکوم به اعدام می‌باشند. از مسلمانان غیور می‌خواهم تا در هر نقطه که آنان را یافتند، سریعاً آن‌ها را اعدام نمایند تا دیگر کسی جرئت نکند به مقدسات مسلمین، توهین نماید و هر کس در این راه کشته شود، شهید است ان شاء الله.

ضمناً اگر کسی دسترسی به مؤلف کتاب دارد؛ ولی خود، قدرت اعدام او را ندارد، او را به مردم، معرفی نماید تا به جزای اعمالش برسد؛ و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته. روح‌الله الموسوی الخمینی».

رهبر فعلی جمهوری اسلامی، سید علی خامنه‌ای نیز در سال 1383 خورشیدی، حکم خمینی را غیرقابل‌تغییر خواند. پس از این فتوا برخی از نهادهای دولتی ایران، جایزه‌هایی برای کشتن او تعیین کردند.

به عقیدهٔ برنارد لوئیس، خمینی در صادر کردن این فتوا و تشویق مسلمانان به کشتن سلمان رشدی به شکل قابل‌ملاحظه‌ای از سنّت رایج اسلامی فاصله می‌گرفت.

به گفتهٔ لوئیس به‌صورت تاریخی بیشتر فقها معتقدند که شخصی که به ارتداد متهم می‌شود باید به محکمهٔ قضاوت آورده شود، اتهام او بیان شده و سپس فرصت دفاع به او داده شود.

پس از طی همهٔ این مراحل، قاضی حکم را در مورد او صادر می‌کند. اما دیدگاه فقها این بوده‌است که توهین یک مسلمان به پیامبر اسلام آن‌قدر بزرگ است که نیازی به برپایی دادگاه نیست.

کتاب آیات شیطانی در کشورهای ایران، هند، پاکستان، بنگلادش، مصر و آفریقای جنوبی رسماً ممنوع اعلام شده‌است.

بحث حکم قتل سلمان رشدی در دانشگاه اموری

در پی صدور فتوای کشتن سلمان رشدی توسط روح‌الله خمینی و اعلام آمادگی برخی مسلمانان در نقاط مختلف جهان، وزارت کشور بریتانیا مسئولیت حمایت از سلمان رشدی که شهروندی و اقامت انگلستان را داشت، برعهده گرفت و با گماردن محافظان دولتی از وی حمایت کرد.

مصطفی مازح از اعضای حزب‌الله لبنان، از جمله کسانی بود که برای کشتن رشدی اقدام کرد و در هنگام بمب‌گذاری در یک هتل در پدینگتون مرکز لندن، به خاطر نابه‌هنگام عمل کردن بمب، کشته شد.

شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز، حضور سلمان رشدی را در هواپیماهای خود تا سال 1998 ممنوع اعلام کرد. ایر کانادا نیز از لحاظ امنیتی ممنوعیت‌هایی برای سلمان رشدی در نظر گرفت.

ترور رشدی و برخی از مترجمان و ناشران کتاب‌های او

در 1991 میلادی، هیتوشی ایگاراشی، مترجم کتاب آیات شیطانی به ژاپنی، در تسوکوبا، ایباراکی و در دانشگاهی که تدریس می‌کرد، به‌دست اسلام‌گرایان، ترور و کشته شد.

همچنین مترجم ایتالیایی کتاب در میلان، مورد ضرب و شتم و ضربات چاقو قرار گرفت.

در 1993، ویلیام نیگارد ناشر نروژی کتاب، هدف سوءقصد واقع و به‌شدت زخمی شد. 37 نفر از کسانی که برای سخنرانی مترجم بخش‌هایی از کتاب به ترکی یعنی عزیز نسین، طنزپرداز شناخته‌شده، گرد آمده بودند، در هتل محل تجمع در سیواس ترکیه به آتش کشیده شده و جان باختند.

قرارگیری در فهرست ترور القاعده (2010)

در سال 2010 انور العولقی فهرستی را در نشریهٔ اینسپایر منتشر کرد که شامل رشدی و دیگر چهره‌هایی بود که القاعده ادعا می‌کرد به اسلام توهین کرده‌اند، از جمله آیان حرصی علی، لارس ویلکس (کاریکاتوریست) و سه کارمند جیلندز پستن: کرت وسترگارد، کارستن جاست و رز فلمینگ.

این فهرست بعداً گسترش یافت و شامل استفان شاربونیه شد که در حملهٔ تروریستی به شارلی ابدو در پاریس به همراه 11 نفر دیگر به قتل رسید. پس از این حمله، القاعده خواستار کشتارهای بیشتر شد.

رشدی حمایت خود را از شارلی ابدو ابراز کرد. او گفت:

«من همان‌طور که همهٔ ما باید، در کنار شارلی ابدو ایستاده‌ام تا از هنر طنز دفاع کنم که همیشه نیرویی برای آزادی و در برابر استبداد، بی‌صداقتی و حماقت بوده‌است.

تمامیت‌ خواهی مذهبی جهش مرگباری را در قلب اسلام ایجاد کرده‌است و ما امروز شاهد عواقب غم‌انگیز آن در پاریس هستیم.»

رشدی در واکنش به این حمله، اظهار داشت: «شما می‌توانید شارلی ابدو را دوست نداشته باشید… اما این‌که شما آن‌ها را دوست ندارید ربطی به حق آن‌ها برای صحبت ندارد.  این حقیقت که شما آن‌ها را دوست ندارید، قطعاً به هیچ‌وجه قتل آن‌ها را توجیه نمی‌کند.»

حمله با چاقو به سلمان رشدی

سلمان رشدی در 12 اوت 2022 هنگام سخنرانی در نیویورک مورد حمله با چاقو قرار گرفت. پلیس نیویورک اعلام کرد ضاربِ نویسندهٔ کتاب آیات شیطانی، هادی مطر 24 ساله و اهل ایالت نیوجرسی است.

اندرو وایلی، مدیر برنامه‌های سلمان رشدی، در بیانیه‌ای اعلام کرد که انتظار می‌رود رشدی یکی از چشمان خود را از دست بدهد، عصب یک بازوی او آسیب دیده و ران و کبدش چاقو خورده‌است.

رشدی پس از انتقال به بیمارستان، جراحی شد و یک روز بعد، او را از دستگاه تنفس مصنوعی جدا کردند و توانست صحبت کند.

مدیر برنامه‌های رشدی گفته‌است که رشدی در «مسیر بهبودی» است، اما بهبودی او، مدت زیادی طول خواهد کشید.

پلیس آمریکا گفت که ضارب، از علاقه‌مندان به حکومت جمهوری اسلامی است اما مقامات این حکومت، هرگونه ارتباط با چاقوکشی یا مهاجم را رد کرده و رشدی و پشتیبانان او را مسئول این عمل دانسته‌اند.

او ۶ هفته برای درمان در بیمارستان بستری بود و پس از آن به علت شدت جراحات، یک چشم خود و کنترل یک دستش را از دست داد.

جایزه جمهوری اسلامی برای ترور

در اول اسفند 1401 یک نهاد جمهوری اسلامی ایران به نام «شبکه مردمی اجرای فتوای روح‌الله خمینی» اعلام کرد که یک‌هزار متر «زمین باارزش» به هادی مطر اهدا می‌کند.

این نهاد دینی نزدیک به حکومت جمهوری اسلامی، سلمان رشدی را «مهدورالدم» و حملهٔ هادی مطر به او را «اقدام شجاعانه جوان آمریکایی در جهت اجرای یک حکم تاریخی» نامید و افزود که «همین مقدار زمین» نیز تحویل کسانی خواهد شد که سرانجام جان سلمان رشدی را بگیرند.

نهادهای متعدد جمهوری اسلامی در گذشته نیز جوایز کلان مالی برای کسی که بتواند سلمان رشدی را بکشد تعیین کرده بودند.

جوایز و افتخارات بالای سلمان رشدی!

سلمان رشدی برای نوشته‌هایش تحسین‌های زیادی دریافت کرده‌است، از جمله جایزهٔ ادبیِ آریستیونِ اتحادیهٔ اروپا، Premio Grinzane Cavour (ایتالیا)، و جایزهٔ نویسندهٔ سال در آلمان و بسیاری از بالاترین افتخارات او در ادبیات است.

جایزهٔ دولتی اتریش برای ادبیات اروپا (1993)
جایزهٔ ادبی من بوکر (1988)
جایزهٔ قلم طلایی
جایزهٔ ادبیات هانس کریستین اندرسن (2014)
دکترای افتخاری از دانشگاه ایندیانا (2018)
دکترای افتخاری ادبیات از دانشگاه اموری (2015)
جایزهٔ جیمز جویس از یونیورسیتی کالج دوبلین (2008)
دستاورد برجستهٔ یک عمر در انسان‌گرایی فرهنگی از دانشگاه هاروارد (2007)
جایزهٔ قلم پینتر (بریتانیا)
جایزهٔ ادبی سنت لوئیس از کتابخانهٔ دانشگاه سنت لوئیس
جایزهٔ آزاداندیشان سوئیس (2019)

دریافت نشان شوالیه

سلمان در 16 ژوئن سال 2007، از الیزابت دوم، ملکهٔ بریتانیا، به پاس خدماتش به دنیای ادبیات، لقب شوالیه دریافت کرد.

وی در این رابطه گفت: «از دریافت این افتخار بزرگ، بسیار هیجان‌زده و متواضع هستم و از این‌که کارم در این راه، مورد توجه قرار گرفته‌است، بسیار سپاس‌گزارم».

نخستین کتاب سلمان رشدی، گریموس، در سال 1975 به چاپ رسید که مورد استقبال مردم قرار نگرفت. گریموس شکل تغییریافتهٔ واژهٔ «سیمرغ» است.

دومین اثر او کتاب بچه‌های نیمه‌شب است که در سال 1981 منتشر شد. برندهٔ جایزه ادبی من بوکر شد و سال‌ها بعد در سال 1993 برندهٔ جایزهٔ بوکرِ بوکرها شد که به این معنی بود که این کتاب بهترین اثر از میان رمان‌های برندهٔ جایزهٔ بوکر در ۲۵ سال اول اعطای این جایزه است. بچه‌های نیمه‌شب را مهدی سحابی به فارسی ترجمه کرد.

رمان شرم نیز با ترجمهٔ مهدی سحابی در سال 1364 خورشیدی برندهٔ جایزهٔ بهترین رمان خارجی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد.

آیات شیطانی نیز به وضوح وام‌دارِ مرشد و مارگاریتا اثر میخائیل بولگاکف روسی است.

کتاب‌ های سلمان رشدی

گریموس (1975)
بچه‌های نیمه‌شب (1981)
شرم (1983)
آیات شیطانی (1988)
هارون و دریای قصه‌ها (1990)
آخرین آه عرب مغربی (1995)
زمین زیر پایش (1999)
خشم (2001)
شالیمار دلقک (2005)
افسونگر فلورانس (2008)
دو سال و هشت ماه و بیست و هشت شب (2015)
کاخ زرین (2017)
کیشوت (2019)
شهر پیروزی (2023)

بی‌خانمان به میل خود (1992، به همراه آر. جاب‌والا و وی. اس. نایپل)
شرق، غرب (1994)
بهترین داستان کوتاه‌های آمریکایی (2008، به‌عنوان ویراستار مهمان)

کتاب‌های کودکان سلمان

هارون و دریای قصه‌ها (1990)
لوکا و آتش زندگی (2010)

جستارها و کتاب‌های غیرداستانی

لبخند یوزپلنگ: سفری به نیکاراگوئه (1987)
وطن‌های خیالی: جستار و نقد 1981–1991
شرق غمگین است (2004)
زبان‌های حقیقت (2021)