نازوب

ابتدا توضیحاتی در مورد این که لوزالمعده چیست می پردازیم و سپس به نشانه های سرطان لوزالمعده اشاره می کنیم.

لوزالمعده اندامی اسفنجی به شکل لوله و به طول ۶ اینچ (۱۵ سانتی‌متر) است که در قسمت پشتی شکم در پشت معده قرار دارد. لوزالمعده دو وظیفه عمده در بدن دارد که عبارتند از تولید شیره‌های (آنزیم‌های) گوارشی که به روده‌ها کمک می‌کنند غذا را تجزیه نمایند، و تولید هورمون‌هایی، از جمله انسولین، که تنظیم‌کننده مصرف قند و نشاسته در بدن هستند. سرطان لوزالمعده به هنگامی ایجاد می‌شود که سلول‌های بدخیم (سرطانی) در بافت‌های لوزالمعده رشد می‌کنند، تقسیم می‌شوند، و گسترش می‌یابند.

انواع سرطان لوزالمعده

دو نوع سرطان لوزالمعده وجود دارد، سرطان مربوط به غدد مترشحه بیرونی و سرطان مربوط به غدد مترشحه درونی. حدود ۹۵ درصد از سرطان های لوزالمعده در یاخته های غدد مترشحه بیرونی آغاز می شود.

تومورهای غدد مترشحه بیرونی:

بیشتر تومورهایی که بر غدد مترشحه بیرونی اثر می گذارند، adenocarcinomas نامیده می شوند. این نوع سرطان در مجاری لوزالمعده بوجود می آید. درمان این تومورها براساس مرحله رشد آن می باشد.

تومورهای غدد مترشحه درونی:

این تومورها کم تر متداولند و در بیشتر موارد نیز خوش خیم هستند. با وجود نادر بودن، این سرطان پدید آمده از یک تومور مترشحه درونی (مثلا تومورهای یاخته ای دور افتاده)، بر یاخته های مولد هورمون اثر می گذارد

علائم سرطان لوزالمعده
سرطان لوزالمعده تمامی گروه های سنی از جوان ۱۵ ساله تا سالمند ۹۰ ساله را درگیر می کند اما حداکثر شیوع آن در سنین۵۵ تا ۸۵ سالگی است. علت واقعی بروز این سرطان هنوز ناشناخته است اما طبق تحقیقات سیگار کشیدن می تواند احتمال بروز آن را افزایش دهد. درباره این سرطان با دکتر نادر میثاق، متخصص گوارش و کبد گفت و گو کردیم. وی درباره عملکرد لوزالمعده در بدن به خراسان می گوید: لوزالمعده یکی از ضمائم و یکی از غدد ترشحی خارج از دستگاه گوارش است که عملکرد آن به ۲ بخش برون ریز و درون ریز تقسیم می شود. بخشی از ترشحات لوزالمعده برون ریز است و به داخل دستگاه گوارش می ریزد که شامل آنزیم های دخیل در هضم مواد غذایی ازجمله پروتئین هاست.

مواد غذایی حاوی چربی و نشاسته نیز با آنزیم های درون ریز لوزالمعده توسط دستگاه گوارش هضم می شوند. ترشحات درون ریز لوزالمعده به طور مستقیم وارد خون می شود و معروف ترین ترشح آن انسولین است که باعث کاهش قند خون می شود. لوزالمعده در قسمت فوقانی پشت شکم و روی ستون مهره هاست که انتهای آن به سمت چپ ناحیه طحال است و سر آن به سمت راست شکم قرار دارد. لوزالمعده هم چنین در ترشح دی کربنات نقش دارد که چون قلیایی است وقتی وارد معده می شود اسید معده را خنثی می کند.در مورد سرطان لوزالمعده باید متذکر شد که سرطان لوزالمعده مثل سایر سرطان های دستگاه گوارش علت مشخصی ندارد اما گفته می شود که عوامل ارثی در ابتلا به آن نقش مهمی دارد و عوامل محیطی موثر از جمله عادات تغذیه ای در بروز این سرطان نقش دارند. مصرف سیگار و تنباکو نیز در ابتلا به این سرطان موثر است به علاوه عواملی نظیر عفونت های تکرارشونده لوزالمعده، سنگ های صفراوی، وجود سنگ در مجرای صفرا و لوزالمعده، بعضی مواد شیمیایی، آلودگی هوا، آلودگی آب و مصرف الکل می تواند فرد را به ابتلا به سرطان لوزالمعده مستعد کند، در نتیجه بروز سرطان تومور به وجود می آید و بسته به محل قرار گرفتن تومور، علایم متفاوتی نشان می دهد. مواردی از سرطان که در سر لوزالمعده بروز پیدا می کند و روی ترشح لوزالمعده تاثیر می گذارد، به زردی تبدیل می شود. زردی پیش رونده همراه با خارش، مدفوع بی رنگ و ادرار پررنگ علایم اصلی سرطان سر لوزالمعده است.

علاوه بر این ها بی اشتهایی، کاهش وزن بی دلیل و درد شکمی مبهم که به پشت منتشر می شود از دیگر علایم این سرطان است. در برخی موارد سرطان باعث انسداد مجرای لوزالمعده می شود و ترشحات آنزیمی وارد روده ها می شود و اگر این ترشحات در لوزالمعده باقی بماند بیماری دیگری به نام پانکراتیک (ورم لوزالمعده) ایجاد می کند که خودش بیماری خطرناکی است.این متخصص گوارش و کبد درباره خطر ورود ترشحات آنزیمی لوزالمعده به حفره شکمی توضیح می دهد: ورود این ترشحات به داخل حفره شکمی باعث تخریب بافت های شکم می شود و چربی ها، روده ها و عضلات را تخریب می کند و از این لحاظ عارضه فوق العاده خطرناکی است و این سرطان یکی از بدترین سرطان های دستگاه گوارش است زیرا علائم اختصاصی ندارد و از این جهت دیر تشخیص داده می شود به ویژه سرطان هایی که در تنه پانکراس یا دم پانکراس بروز پیدا می کند بسیار دیرتشخیص داده می شود و تا زمانی که بیمار مراجعه می کند کار زیادی نمی توان برای او انجام داد.

از طرفی لوزالمعده بافتی است که برداشتن آن با جراحی بسیار دشوار است و مستلزم اعمال جراحی بسیار پیچیده است به ویژه سرطان هایی که در ناحیه سر لوزالمعده وجود دارد به خاطر چسبیدگی به روده باریک روده را درگیر می کند و طی عمل جراحی لوزالمعده و روده باریک باید برداشته شود و یک عمل بزرگ به بیمار تحمیل می شود. به این ترتیب در بسیاری از موارد مبتلایان پس از تشخیص طول عمر کمتر از ۶ ماه دارند. بنابراین توصیه اکید ما این است که مردم هرگونه درد در ناحیه فوقانی شکم که به پشت منتشر می شود و همراه با علائمی است مثل تهوع، استفراغ، زردی پیش رونده، خارش غیرطبیعی در بدن، مدفوع کم رنگ و ادرار پررنگ، کاهش وزن بی دلیل ، بی اشتهایی و کم خونی های توجیه نشده را جدی بگیرند و به پزشک مراجعه کنند. معمولا سرطان لوزالمعده در دهه های میانسالی بروز پیدا می کند و این سرطان با سونوگرافی، آندوسکوپی، ام آر آی، رادیوگرافی و سی تی اسکن قابل تشخیص است. از طرفی از آن جا که تومورها یک سری ترشحات بیوشیمی دارند می توان با آزمایش خون پی به سرطان برد.دکتر میثاق ادامه می دهد: اگر تومور در مراحل اولیه باشد و پیشرفت نکرده باشد و در قسمت دم پانکراس باشد می توان راحت تر برداشت اما اگر در ناحیه سر پانکراس باشد نیاز به عمل جراحی بسیار بزرگی دارد که ۱۰ تا ۱۲ ساعت طول می کشد و فوق العاده پرعارضه است اما اگر در مراحل اولیه کشف شده باشد در درمان بیماری موثر است.اما متاسفانه اکثر مبتلایان دیر مراجعه می کنند و در زمان مراجعه عمل جراحی کمکی به آن ها نمی کند.

یکی دیگر از بیماری های خطرناک لوزالمعده ورم لوزالمعده است که طیف گسترده ای دارد اما اغلب اوقات خطرناک و پرعارضه است. اگر به هر دلیلی ترشحات آنزیمی پانکراس احتباس پیدا کند و نشت کند و وارد حفره شکمی شود می گوییم پانکراتیک یا ورم لوزالمعده رخ داده است.

عامل ایجاد لوزالمعده

مهم ترین علت بروز این عارضه در کشور ما سنگ صفراست. سنگ های صفراوی به دلیل مجاورت صفرا با لوزالمعده وارد مجرای لوزالمعده می شود و اگر سنگ در این مسیر گیر کند مجرای لوزالمعده را مسدود می کند و عارضه بروز پیدا می کند. به این دلیل کسانی که سنگ صفراوی دارند باید دقت کنند که در مراجعه به پزشک به این بیماری بدخیم دچار نشوند.عفونت های ویروسی مثل اوریون در کودکان، برخی داروها مثل ترکیبات کورتن، هورمونی داروهای ادرارآور یا مدر، داروهای آرام بخش،داروهای ضدسل، ممکن است به ورم لوزالمعده منجر شود.

عوامل ارثی نیز در بروز این عارضه نقش دارند همین طور افزایش چربی خون و مصرف بی رویه کلسیم که جزو عوامل قابل پیش گیری هستند. از آن جا که طیف بیماری بسیار گسترده است علایم هم می تواند بسیار خفیف یا بسیار شدید و دردناک باشد. درد بالای شکم به صورت کمربندی که به سمت پشت کشیده می شود که با دراز کشیدن تشدید می شود و با نشستن بهتر می شود، همراه با تهوع و استفراغ به ورم شکم، کم شدن آب بدن، نارسایی کلیه و ریه ها، کم شدن املاح و یون های بدن، بالارفتن قند خون و ابتلا به دیابت حاد و عفونت های داخل شکمی منجر می شود و همگی از عوارض جدی و خطرناک ورم لوزالمعده است. در موارد حاد بیماری به کما، اغما و مرگ بیمار می انجامد.بنابراین باید عوامل ایجادکننده بیماری مثل سنگ صفرا، مصرف الکل، چربی خون بالا، مصرف بی رویه کلسیم را جدی گرفت و دردهای غیرطبیعی را پی گیری کرد.دکتر میثاق با اشاره به روش تشخیص این بیماری می گوید: اندازه گیری آنزیم های مختلف در خون مثل لیپاز یکی از این روش ها است که با سونوگرافی، سی تی اسکن و معاینه شکمی نیز می توان به این بیماری پی برد و درمان در مرحله اولیه، دارویی است و بیمار مطلقا نباید چیزی بخورد و مواد غذایی باید از طریق خون به بدن برسد تا پانکراس استراحت کند. مسکن و داروهای کاهش دهنده ترشحات لوزالمعده نیز برای بیمار تجویز می شود. در موارد دیگر مثل عفونت و آبسه نیاز به جراحی پیدا می شود تا فرد بهبود پیدا کند.

اصول‌ کلی‌

بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ بررسی‌های‌ شیمیایی‌ خون‌ از نظر عملکرد لوزالمعده‌، کبد و کیسه‌ صفرا، آزمایش‌های‌ قندخون‌، نمونه‌برداری‌ سوزنی‌ کبد، جراحی‌ تفحصی‌ شکم‌، رادیوگرافی‌ شکم‌، کبد، کیسه‌ صفرا و عروق‌ خونی‌ (آنژیوگرافی‌)، و نیز سونوگرافی‌ و سی‌تی‌ اسکن‌ لوزالمعده‌، باشد.
نوع‌ درمان‌ بسته‌ به‌ وضعیت‌ سلامت‌ عمومی‌ بیمار، میزان‌ گسترش‌ سرطان‌، و موقعیت‌ و اندازه‌ تومور متفاوت‌ است‌.
روان‌ درمانی‌ یا مشاوره‌ روانی‌ برای‌ کمک‌ به‌ بیمار در جهت‌ تطبیق‌ دادن‌ خود با این‌ بیماری‌ غیرقابل‌ علاج‌ توصیه‌ می‌گردد.
شیمی‌ درمانی‌ و / یا اشعه‌ درمانی‌ گاهی‌ تجویز می‌شود.
جراحی‌ برای‌ برداشت‌ تومور، در صورت‌ کوچک‌ بودن‌ اندازه‌ آن‌، با هدف‌ کاهش‌ انسداد صفراوی‌ و کاهش‌ انسداد دوره‌ یا پیشگیری‌ از آن‌ ممکن‌ است‌ انجام‌ گیرد.
داروها
آنتی‌بیوتیک‌ها برای‌ درمان‌ عفونت‌ همراه‌
مسکن‌ها
داروهای‌ ضدسرطان‌
آنزیم‌های‌ لوزالمعده‌ برای‌ جبران‌ کمبود تولید آنزیم‌ها در لوزالمعده‌
داروهای‌ خواب‌آور در صورت‌ نیاز
داروهای‌ ضداسید معده‌ ممکن‌ است‌ مفید باشد
غده پانکراس در عمق شکم، در پشت امعا و احشا قرار دارد. این غده تنها بین ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر طول دارد و شکل آن شبیه یک برگ کشیده است. در قسمت دوم پانکراس سلول‌هایی جا گرفته‌اند که هورمون انسولین را می‌سازند. تومور در این بخش جزء تومورهای غدد درون ریز محسوب می‌شود. این تومورها ساده‌تر کشف می‌شوند اما ناشایع‌تر هم هستند. از طرف دیگر، در قسمت «سر» پانکراس سلول‌هایی هستند که آنزیم‌های گوارشی و هضم‌‌کننده را ترشح می‌کنند و لی تومورهای این بخش که شایع‌ترند به سختی قابل شناسایی هستند و این کار تشخیص آنها را مشکل می‌کند.

اما به هر حال سرطان‌های پانکراس علائمی دارند که باید آنها را بدانید و بشناسید، اگر این علائم را (حداقل ۲ یا ۳ علامت) داشته باشید حتما از پزشک‌تان بخواهید که برای شما اسکن و ام.‌آر.ای بنویسد تا شما بتوانید تمام احتمالات را در نظر بگیرید.

مرض قند بی‌سابقه

تحقیقات نشان می‌دهد که ۴۰درصد از افرادی که سرطان پانکراس برای آنها تشخیص داده می‌شود یک تا ۲ سال قبل از تشخیص سرطان، برای آنها تشخیص بیماری دیابت گزارش شده است. در واقع دیابت توسط سلول‌های تومور که هنوز کشف نشده‌اند، ایجاد می‌شود. اما خب مشکل این است که بیماری دیابت بیماری بسیار شایعی است و در واقع اکثریت قریب به یقین بیماران دیابتی، سرطان پانکراس ندارند. حالا پژوهشگران بر این نکته متمرکز شده‌اند تا بتوانند وسایل یا آزمایش‌هایی برای تشخیص افتراقی این دو بیماری بسازند. اما نکته مهمی که باید به آن توجه کنید سابقه خانوادگی است. افرادی که ناگهان به بیماری دیابت دچار می‌شوند و هیچ شخصی در خانواده آنها سابقه ابتلا به این بیماری را نداشته است، حتما باید به احتمال ابتلا به بیماری سرطان پانکراس فکر کنند.

پوست ملتهب و با حس خارش درناحیه دست‌ها و کف پا

اکثریت افرادی که دچار یرقان می‌شوند احساس خارش در پوست کف دست، پا، آرنج‌ها و بازوهای خود می‌کنند، اما برخی مبتلایان به تومور بدون آنکه دچار یرقان شوند، احساس خارش در پوست خود دارند که این خارش ناشی از واکنش پوست نسبت به بیلی روبین است.

دیگر از غذا لذت نمی‌برید؟

تغییر در احساس مزه و چشایی: جالب است بدانید در نتیجه تحقیق انجام شده در ایتالیا مشخص شد که بسیاری از افراد مبتلا به سرطان پانکراس به‌خاطر می‌آورند که قبل از تشخیص سرطان در آنها، دوره‌هایی از تغییر در حس چشایی خود و از دست دادن طعم و مزه برخی غذاها و نوشیدنی‌هایی مثل قهوه یا سیگار را داشته‌اند. حتی برخی از آنها گزارش کرده‌اند به طور کامل احساس چشایی و طعم و مزه خود را از دست داده‌ بودند.

کاهش اشتها

یک مطالعه نشان می‌دهد تقریبا تمام افراد مبتلا به سرطان پانکراس ۶ تا ۸ ماه قبل از آنکه تشخیص سرطان برای آنها داده شود کاهش اشتهای ناگهانی و شدید را تجربه کرده‌اند و بیشتر آنها دچار حالت پری زودهنگام پس از خوردن مقدار کمی غذا بوده‌اند و همچنین کاهش وزن هم در این گروه از افراد شاخص بوده است.

اگر بیشتر از یکی از این ۸ علامت را داشتید، با پزشک خود درمورد نگرانی‌تان صحبت کنید؛ وجود سابقه فامیلی بیماری‌های بدخیم در اعضای خانواده می‌تواند احتمال خطر را در شما بیشترکند.

درد شکم

افرادی که دچار سرطان شده‌اند به‌یاد می‌آورند که قبل از تشخیص دوره‌هایی از دردهای شکمی را تجربه کرده‌اند که این دردها، دردهای تیز و تندی نیستند بلکه دردهای مبهم و فشاردهنده‌‌ای بوده که اغلب این دردها به پشت هم تیر می‌کشد. نکته مهم در مورد این دردها این است که با خم شدن فرد به جلو کاهش می‌یابد یا اصلا از بین می‌‌رود.

زرد شدن چشم ها یا پوست

حتی یک تومور کوچک هم می‌تواند مسیر مجاری صفراوی را ببندد، به خصوص اگر این تومور در ناحیه سر پانکراس باشد. این روند می‌تواند باعث بروز یرقان و زرد شدن رنگ پوست یا چشم‌ها شود.

کیسه صفراوی بزرگ شده

انسداد مجاری صفراوی که باعث بروز یرقان می‌شود، در عین حال می‌تواند باعث بزرگ شدن کیسه صفرا هم شود.

به طور معمول بزرگی کیسه صفرا که ناشی از تجمع صفرا در داخل آن است در سونوگرافی‌ها یا عکس‌های معمول قابل‌تشخیص است، حتی اگر پزشکان دقت کنند می‌توانند با یک معاینه فیزیکی این کیسه صفرای بزرگ شده را تشخیص دهند.

مدفوع کم رنگ و بدبو

اگر توده ایجاد شده در پانکراس مانع از رسیدن آنزیم‌های گوارشی به روده شود این باعث می‌شود غذاهای چرب در روده جذب شود و در نتیجه مدفوع کم‌رنگ و بدبو ایجاد می‌شود، اما متاسفانه این علامت که شاید جزء اولین علامت‌های مهم بیماری باشد معمولا توسط افراد نادیده گرفته می‌شود.

همه آزمایش‌ها را انجام دهید

اگر بیشتر از یکی از این ۸ علامت را داشتید، با پزشک خودتان در مورد نگرانی‌تان صحبت کنید؛ وجود سابقه فامیلی بیماری‌های بدخیم در اعضای خانواده نزدیک شما، کاهش وزن و سایر علامت‌های معمول مثل درد، تهوع، بی‌اشتهایی و… هم می‌تواند احتمال خطر را در شما بیشتر کند. مراحل تشخیص عبارتند از: معاینه فیزیکی، درخواست سونوگرافی، انجام آزمایش‌های خونی،‌ سی.‌تی‌اسکن و آندوسکوپی همراه با بیوبسی که ممکن است طی کردن این مراحل سخت به نظر برسد، اما بدانید که تشخیص زودرس این بیماری می‌تواند جان شما را نجات دهد. به‌تازگی آزمایش‌ خونی انجام می‌شود به نام ۹- ۱۹- CA که می‌تواند تا حدودی در تشخیص این سرطان کمک کند اما هنوز باید این شیوه تشخیص تکمیل‌تر و دقیق‌تر شود

روش های درمان

درمان اصلی این سرطان، عمل جراحی است. پیشرفت های جدید در روش های جراحی و مراقبت های پیش و بعد از عمل موجب شده است که این جراحی وسیع با ایمنی انجام شود. میزان برداشت بافت لوزالمعده بستگی به محل قرار گرفتن تومور و اینکه آیا سلول های سرطانی به کبد و یا سایر اعضای مجاور گسترش یافته اند، دارد.

اگر تومور در سر لوزالمعده قرار داشته باشد، سر لوزالمعده، قسمت اول روده باریک، قسمتی از معده و مجرای صفراوی، همگی برداشته می شوند.

با درمان دارویی پس از جراحی، بسیاری از بیماران زندگی نسبتا طبیعی خواهند داشت. بعضی از تومورها آنچنان لوزالمعده را در بر گرفته اند که برداشتن تومور امکان پذیر نیست. در این صورت باید تمام لوزالمعده برداشته شود و پس از آن نیز بیمار از انسولین استفاده کند تا وضعیت قند خون وی طبیعی شود.