نازوب

بیماری ریوی؛ مهمترین وعمده ترین Pulmonary Disease; این بخش از بیماری مرتبط با تنفس و اختلال در دستگاه تنفسی و ریه ها می باشد. این بیماری که ارتباط بسیار مستقیمی با عوامل محیطی و بیرونی دارد به همین منظور در صورت رعایت بسیاری از نکات بهداشتی و فردی می توان از مبتلا شدن به ریه و مشکلات تنفسی خوددداری کرد.

در این بخش به طور کامل به عوامل و نشان های بیماری ریه و تنگی نفس اشاره می کنیم و سپس به مهم ترین بخش آن تغذیه و معرفی بهترین و بدترین خوراکی ها برای این بیماران عزیز اشاره می کنیم. به امید بهبودی روز افزون برای همه بیماران ریوی. گروه نازوب

بیماری تنفس چیست؟
بیماری تنفسی که عموماً در ارتباط با بیماری ریوی است شامل گروهی از بیماری‌ها هستند که از طریق درگیر کردن بخش یا قسمت‌هایی از دستگاه تنفس باعث اختلال در عملکرد ریه‌ها می‌گردند.
گاهی بیماری تنفسی در نتیجه آسیب به پرده جنب (پلورا)، حفره پلورال یا ماهیچه‌ها و اعصاب تنفسی ایجاد می‌شود. ریه‌ها مهم‌ترین قسمت دستگاه تنفسی هستند که در عمل تبادل گازهای تنفسی جهت تأمین اکسیژن بافت‌های مختلف بدن و دفع کربن دی‌اکسید نقش دارند.
نایژه‌ها، نایژک‌ها و کیسه‌های هوایی از اجزای مهم هر کدام از ریه‌ها به‌شمار می‌آیند که در یک بیماری تنفسی ممکن است درگیر شوند. گاهی ضایعه در بافت ریه یا عروق خونی آن ایجاد می‌گردد. Nice group بیماری‌های ریوی در هر سال بسیاری از افراد جامعه را مبتلا می‌کنند که باعث کاهش سطح عملکرد فرد در فعالیت‌های روزمره می‌گردند.
بیماری‌های دستگاه تنفسی در انگلستان شایع‌ترین عامل مراجعه به پزشکان عمومی است. میزان اختلال در عملکرد تنفس در یک بیماری ریوی به نوع بیماری و وسعت آسیب وارده بستگی دارد. بیماری‌های ریوی یکی از عوامل مهم مرگ و میر افراد در سراسر جهان است.
انواع بیماری ریوی

یک بیماری ریوی ممکن است باعث درگیری مجاری تنفسی، بافت ریه یا عروق خونی گردد. معمولاً ترکیبی از این اختلالات در بسیاری از بیماری‌ها ی تنفسی دیده می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان بیماری‌های تنفسی را به گروه‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:

    بیماری‌های انسدادی ریوی
    بیماری‌های محدودکننده ریوی
    بیماری‌های عروقی ریوی
    بیماری‌های دیگر

بیماری‌های انسدادی ریوی
بیماری‌های انسدادی ریه در ارتباط با انسداد مجاری هوایی نایژه‌ها، نایژک‌ها، مجاری آلوئولی و کیسه‌های هوایی هستند. این گروه از Sickness بیماری‌ها با کاهش سرعت جریان بازدمی مشخص می‌شوند. در بیماری‌های انسدادی ریوی وضعیتی ایجاد می‌شود که باعث مقاومت به عبور جریان هوا می‌گردد. عواملی که ممکن است باعث مقاومت به عبور جریان هوا در یک بیماری انسدادی ریه گردند عبارتنداز:
    التهاب مزمن/ تنگی نفس و علائم آن+ بهترین تغذیه برای بیماری ریه/ اینفوگرافی
    اسپاسم برونش‌ها (انقباض برونش)
    فیبروز شدن که غیرقابل برگشت است.
    عدم برگشت‌پذیری راه‌های هوایی و کیسه‌های هوایی به علت آسیب بیماری‌های انسدادی ریوی شامل موارد زیر است:

    برونشیت مزمن
    آمفیزم
    آسم
    بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) که شامل بیماری‌های برونشیت مزمن، آمفیزم و بیماری مجاری هوایی کوچک است.
    فیبروز سیستیک
    برونشکتازی
از میان بیماری‌های انسدادی ریوی، بیماری‌های انسدادی مزمن ریوی (COPD) و آسم شیوع بیشتری دارند.
بیماری‌های محدودکننده ریوی
بیماری‌های محدودکننده ریه در ارتباط با کاهش ظرفیت ریه‌ها است که باعث کاهش حجم ریه‌ها می‌گردند. در شرایط فیزیولوژیکی، بیماری‌های محدودکننده ریوی از طریق کاهش ظرفیت کل ریوی (TLC)، ظرفیت حیاتی (VC) یا حجم استراحت ریوی (ظرفیت باقی‌مانده عملکردی یا FRC) مشخص می‌گردند.

عواملی که در ایجاد این گروه از بیماری‌ها نقش دارند مربوط به بیماری‌های مؤثر بر بافت ریه، پلورا (پرده جنب)، دیواره قفسه سینه یا اختلالات دستگاه عصبی-ماهیچه‌ای است.

بیماری‌ها و اختلالات محدودکننده ریوی عبارتنداز:

    بیماری‌های ارتشاحی منتشر ریوی
    بیماری‌ها و اختلالات دیواره قفسه سینه
    بیماری‌ها و اختلالات دستگاه عصبی-ماهیچه‌ای
    پنومونی
    سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS)
    فیبروز آلوئولیت بیماری‌های ارتشاحی منتشر ریوی
بیماری‌های ارتشاحی منتشر ریه بنام بیماری‌های بینابینی ریه (ILD) نیز نامیده می‌شوند. عامل آسیب به ریه‌ها در این گروه از بیماری‌ها ممکن است از طریق سمیت مستقیم و با ایجاد پاسخ التهابی یا به واسطه واکنش‌های ایمونولوژیک ایجاد گردد.

در یک بیماری ارتشاحی منشر ریه با ورود سلول‌های التهابی به داخل بافت بینابینی ریه، فضای دور عروقی و فضای حبابک دار همراه است که باعث ایجاد آلوئولیت یا التهاب رگ‌ها می‌گردد و در صورت کامل شدن و تداوم این روند، فیبروز ریوی اتفاق می‌افتد. در برخی موارد عامل بیماری مشخص است ولی در بیشتر موارد ناشناخته می‌ماند و فقط پاسخ آن قابل مشاهده‌است. تشعشعات خارجی و برخی از داروها نیز ممکن است سبب بیماری ارتشاحی منتشر ریوی گردند. بیماری‌های ارتشاحی منتشر ریه شامل موارد زیر هستند:

    پنوموکونیوزها (Pneumoconioses) که گروهی از بیماری‌های ریوی ناشی از استنشاق غبارهای معدنی هستند (مانند آزبست، سیلیس و فلزاتی چون آهن و بریلیوم)
    پنومونیت بیش‌حساسیتی (Hypersensitivity pneumonitis) یا آلوئولیت آلرژیک بیرونی (اکسترینسیک)
    بیماری‌های کلاژن عروقی (مانند بیماری‌های آرتریت روماتوئید، اسکلرودرمی و پلی‌میوزیت)
    التهاب رگ‌ها ریوی
    ارتشاح ریوی همراه با ائوزینوفیلی (PIE) (مانند سندرم لوفلر، PIE در آسم و پنومونی ائوزینوفیلیک مزمن)
    سارکوئیدوز
    بیماری‌های خون‌ریزی دهنده ریوی (مانند سندرم گودپاسچر)
    فیبروز ایدیوپاتیک ریوی
    بیماری‌های متفرقه (مانند هیستوسیتوز X ریوی و اختلالات ارتشاحی لنفوسیتیک) بیماری‌ها و اختلالات دیواره قفسه سینه

    پلورزی (التهاب پلورا یا پرده جنب)
    افیوژن پلورا (تجمع مایع در حفره پلورال)
    پنوموتوراکس (وجود هوا در فضای پلورا)
    کایفو-اسکولیوز
    مشکلات قفسه سینه به علت ضریه یا بیماری (مثلاً بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان) بیماری‌ها و اختلالات دستگاه عصبی-ماهیچه‌ای

    میوپاتی‌ها (مانند دیستروفی ماهیچه‌ای)
    نوروپاتی محیطی (مانند سندرم گیلن باره و بیماری شارکو ماری توث)
    ضایعات تماس عصبی-ماهیچه‌ای (مانند میاستنی گراویس)
    آسیب طناب نخاعی (همانند قطع عرضی طناب نخاعی)
    بیماری‌های نورون حرکتی (همانند ALS)
    ضایعه عصب فرنیک که منجر به فلج دیافراگم می‌گردد.
    بیماری‌های سلول‌های شاخ قدامی نخاع (مانند پولیومیلیت)
    بیماری‌های تحلیل برنده دستگاه عصبی (همانند ام اس و بیماری پارکینسون) بیماری‌های رگی ریوی

بیماری‌های عروقی ریوی، رگ‌های خونی ریه را درگیر می‌کنند که ممکن است از طریق التهاب، لخته خونی یا اسکار ایجاد شوند. این بیماری‌ها، تبادل گازهای تنفسی را مختل می‌کنند (دریافت اکسیژن و دفع کربن دی‌اکسید). بیماری‌های عروقی ریوی ممکن است باعث تغییرات قابل توجهی در عملکرد Heart قلب گردند.

بیماری‌های عروقی ریه عبارتنداز:

    هیپرتانسیون ریوی
    آمبولی ریوی
    آنوریسم شریان ریوی. تنگی نفس و علائم آن+ بهترین تغذیه برای بیماری ریه/ اینفوگرافی
سایر بیماری‌های ریوی شامل موارد زیر است:

    تومورهای ریه
    آبسه ریوی
    سل ریوی

علایم و نشانه‌ها

علایم و نشانه‌ها در بیماران تنفسی بر اساس نوع بیماری و میزان پیشرفت آن متفاوت است. در حالت‌های مزمن، علایم اغلب به تدریج آشکار می‌گردند و به صورت پیشرونده‌ای بدتر می‌شوند و در شرایط حاد، علایم ممکن است خفیف تا شدید باشند. اگرچه هر بیماری ریوی مشخصه‌های خاص خودش را دارد، ولی علایم و نشانه‌های مشترک در بسیاری از اختلالات ریه مشاهده می‌شوند (همانند سرفه مزمن و تنگی نفس).

کمبود اکسیژن با گذشت زمان ممکن است در برخی از افراد منجر به چماقی (Clubbing) گردد که این حالت عبارت است از بزرگ شدن نوک انگشتان و رشد ناهنجار ناخن. چماقی (کلابینگ)، بزرگ شدن نوک انگشتان بدون تغییرات استخوانی است.

بنابراین علایم و نشانه‌ها در بیماران تنفسی از یک بیمار به بیماری دیگر متفاوت است. گاهی علایم شدید بوده و ممکن است درصورت عدم توجه فوری پزشکی، تهدیدکننده حیات باشد. به‌طور کلی، علائم و نشانه‌هایی که ممکن است در بیماران تنفسی مطرح باشند عبارتنداز:

    الگوهای تنفسی غیرطبیعی همانند تنگی نفس، افزایش یا کاهش سرعت تنفس، اختلال تنفس در طی دم یا بازدم
    سرفه که ممکن است مزمن باشد
    احتمال وجود خلط که ممکن است خونی باشد
    خس خس سینه
    تب که ممکن است خفیف تا شدید باشد
    درد شکم
    درد قفسه سینه
    خستگی
    اختلال در تعداد ضربان قلب
    احساس فشار در پشت جناغ
    ارغوانی شدن لب‌ها و انگشتان دست
    کبودی ناخن‌ها
    کاهش اشتها
    کاهش وزن
    تب و لرز
    اختلال در حرکت قفسه سینه
    اختلال در صدای ریوی یا احتمال ایجاد صداهای اضافی
    احتمال جابجایی مدیاستین

خوراکی هایی که روند بیماری تنفسی را تسریع می کند و عواملی که این بیماری را تشدید میکند.

    مصرف سیگار
    آلودگی هوا
    ذرات ریز غبارهای صنعتی (مانند زغال سنگ، آزبست، آهن، تالک و سیلیس)
    سابقه قبلی بیماری تنفسی
    رعایت نکردن اصول بهداشتی
    بیماری‌های قلبی
    دیابت
    فرایند پیری
    چاقی
    تغذیه نامناسب
    اعتیاد به الکل
    در معرض مواد شیمیایی و گرد و غبار قرار گرفتن
    مصرف برخی از داروها
    تزریق خون
    ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن
    گاهی به علت غواصی
    ضایعات قفسه سینه
    صعود به ارتفاعات بالا یا پرواز در ارتفاعات
    بیماری‌های عفونی
    بیماری‌های روماتیسمی (مانند آرتریت روماتوئید و اسکلرودرمی)
    سکته‌های مغزی (حوادث عروقی مغز) و ضربه مغزی
    آسپیراسیون ریوی
    سوختگی‌ها
    نارسایی‌های کلیوی و کبدی
    تابش پرتوهای خارجی
    ضعف ماهیچه‌های تنفسی به هر علتی (مثلاً در میوپاتی‌ها و پولیومیلیت)
    مسمومیت با اکسیژن

راهکارهای تغذیه‌ای

تنگی‌نفس اگر منشأ ریوی داشته باشد، معمولاً با التهاب نیز همراه است. برای رفع یا کاهش التهاب می‌توان از تغذیه و راهکارهای تغذیه‌ای بهره جست، اما چطور؟

ویتامین E و اسیدهای چرب امگا 3 در کاهش التهاب موثرند

از منابع این دو می‌توان اغلب روغن‌های گیاهی و مغز دانه‌ها را برای ویتامین E و از روغن‌های گردو، کانولا، روغن ماهی، ماهی‌های چرب و … به عنوان منابع اصلی امگا3 نام برد.

مصرف مایعات را فراموش نکنید

مایعات کافی موجب رقیق شدن ترشحات ریه می‌شوند و این خود موجب احساس راحتی در تنفس به خصوص در افراد مبتلا به آسم می‌شود.

قبل از ورزش به خصوص در هوای سرد، قهوه بنوشید

Coffee قهوه به علت میزان زیاد کافئین در شل شدن و به اصطلاح ریلکس شدن عضلات دیواره مجاری هوایی در ریه نقش موثر دارد. این عمل موجب تنفس بهتر و راحت‌تر می‌شود. تحقیقات پژوهشگران در دانشگاه «گلاسکو» نشان داده‌اند، کسانی که 3 فنجان قهوه می‌خورند و سپس ورزش می‌کنند، کمتر از دیگران به آسم ورزشی مبتلا می‌شوند.

سیگار نکشید

شاید مهم‌ترین دلیل که همه ما هم از آن مطلع هستیم دخانیات است، این مورد آن قدر واضح است که شاید نیازی به توضیح نداشته باشد. لطفاً سیگار نکشید!

توجه به سلامت غذاها

در مورد تنگی‌نفس‌های با پایه قلبی، چون خون‌رسانی به ریه دچار مشکل و اختلال می‌شود، به دنبال آن تبادل گازهای تنفسی هم دچار مشکل می‌شود که پیامد آن تنگی‌نفس است.

برای این مورد هم باید به سلامت غذاهایی که می‌خوریم توجه کنیم. کلسترول، چربی‌های اشباع و ترانس در دیواره رگ‌های اصلی خروجی از قلب تجمع می‌یابند و در دراز مدت عبور خون دچار مشکل می‌شود.

با افزایش فعالیت بدنی و یا افزایش نیاز بدن به Bleeding خون‌رسانی، رگ‌های گرفته شده جوابگوی نیاز افزایش یافته نیستند و اکسیژن رسانی مختل می‌شود. باز هم در این مورد مصرف چربی‌های تک و چند غیراشباع یا به اصطلاح MUFA و PUFA که امگا 3ها هم جزئی از آن‌ها می‌باشند، می‌تواند به ترانزیت عروقی کمک کند.

زیاد غذا نخورید

در صورتی که معده خیلی پر باشد به علت فشاری که بر ریه‌ها وارد می‌آورد، مانع عملکرد درست ریه می‌شود و عمل تنفس دچار مشکل می‌شود. این توصیه در اغلب بیماری‌های مرتبط با تغذیه به کار برده می‌شود. وعده‌های غذایی را زیاد کنید و از حجم هر وعده بکاهید، با این کار فضای مورد نیاز برای فعالیت ریه‌ها هم تأمین می‌شود.

از ویتامین C و سایر آنتی‌اکسیدان‌ها استفاده کنید

آنتی‌اکسیدان‌ها برای عملکرد مطلوب بدن مورد نیازند، برای داشتن ریه‌ها و قلب سالم مصرف ویتامین C، لیکوپن (در گوجه‌فرنگی، سس گوجه‌فرنگی و میوه‌های سرخ وجود دارد)، ایزو فلاونوییدهای موجود در طیف گسترده‌ای از میوه‌ها و سبزیجات بنفش، سیاه، قرمز تیره و … را نیز امتحان کنید.

نتایج تحقیقات اثر مفید این دسته آنتی‌اکسیدان‌ها را بر ارتقای کارکرد مفید قلب و ریه در مطالعات درازمدت زیادی نشان داده‌اند.
قهوه به علت میزان زیاد کافئین در شل شدن و به اصطلاح ریلکس شدن عضلات دیواره مجاری هوایی در ریه نقش موثر دارد. این عمل موجب تنفس بهتر و راحت‌تر می‌شود

تحقیقات پژوهشگران دانشگاه «یل» نشان داده‌اند، افرادی که برای 2 روز متوالی هر روز 500 میلی‌گرم اسید اسکوربیک در رژیم غذایی خود دارند، طی ماه‌های سرد کمتر دچار تنگی‌نفس، خس‌خس سینه، سرفه‌های حساسیتی و حملات آسم می‌شوند.

در این تحقیقات مشخص شده است که اسید آسکوربیک احتمالاً با جلوگیری از آزاد شدن هیستامین اثرات خود را اعمال می‌کند (هیستامین ماده‌ای شیمیایی است که باعث تورم راه‌های هوایی و مشکلات تنفسی می‌شود).

همچنین، ویتامین C باعث افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی و افزایش یکپارچگی مخاط تنفسی شده و میزان عوارض ناشی از عفونت‌های تنفسی را کاهش می‌دهد.

حساسیت‌های خود را بشناسید

ممکن است شما هم از آن دسته افرادی باشید که به برخی غذاها حساسیت دارند، حساسیت‌های خود را بشناسید. معمولاً حساسیت‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند، دسته اول گروهی از مواد غذایی هستند که فرد به آن‌ها حساسیت دائمی دارد و باید به طور کلی از رژیم غذایی کنار گذاشته شوند.

دسته دیگر غذاهایی هستند که با وجود حساسیت به آن‌ها، می‌توان آن‌ها را به صورت اندک‌اندک وارد رژیم کرد و با گذر زمان دوز مصرفی آن‌ها را زیاد کرد. غذاهایی که بیشترین گزارش حساسیت به آن‌ها داده شده است، شامل: شیر، ذرت، گندم، سویا، تخم مرغ، بادام زمینی و … می‌باشند.

کربوهیدرات کمتر و چربی بالاتر

در بیماران ریوی توصیه می‌شود درصد کربوهیدرات دریافتی کمتر و درصد چربی دریافتی بالاتر باشد تا دی اکسید کربن کمتری تولید شود و بار ریه‌ها کمتر شود.

بيماران ريوي نبايد دچار اضافه وزن شوند
استفاده از برخی ادویه جات مانند فلفل و ادویه کاری به سلامتی دستگاه تنفس کمک مي‌‌کند. از سوی دیگر استفاده از سیر و زنجبیل هم که ارتقا دهنده سیستم ایمنی است، در این بیماران مفید است.

بهترین راه های بهبود تنگی نفس

استنشاق هوای آزاد در مکان های بدون آلودگی

پیاده روی بدون صحبت و خوراکی

ورزش های هوازی

بیماران ریوی عزیز با رعایت نکات ذکر شده در این بخش می توانید روند بهبود بیماری خودتان را تسریع ببخشید به امید سلامتی برای همه بیماران ریوی و تنگی نفس.

Dyspnea and its symptoms + best nutrition for lung disease / infographic