نازوب، کمخونی میتواند همچنین توسط مصرف بسیاری از داروهایی که ویتامین E را در بدن از بین میبرند یا توسط مصرف داروهایی که مواد مغذی مورد نیاز در ساختن سلولهای قرمز خون را غیرفعال میکنند به وجود آید .
بیماریهای مزمنی همچون سل، هنگامی که با خونریزی همراه شود ممکن است منجر به بروز کمخونی شود.
٢۵ کرم قلابدار میتواند در عرض ٢٤ ساعت ١۵ گرم خون را مصرف کند. کرم کدو میتواند باعث فقدان شدید ویتامین B12 در بدن شود .
علائم وجود کرم در روده خارش در ناحیۀ مقعد، بیقراری در شب به همراه دیدن خوابهای ناخوشایند، اسهال، اختلال در تنفس، تشکیل دایرههای سیاهی زیر چشمها و اشتیاق دائمی به مصرف غذا است.
سیر میتواند به رهایی از برخی از انواع انگلهای رودهای کمک کند. مصرف میوه پاپایای تازه و هویج خام رنده شده نیز میتواند در از بین بردن برخی از انواع انگلها موثر و مفید باشد .
بعد از درمان موفق در از بین بردن کرمهای روده، سلامتی کل بدن را باید برای پیشگیری از حضور دوباره این کرمها مدنظر داشت.
دلایل بروز کمخونی
2 دلیل اصلی برای بروز کمخونی وجود دارد. کمخونی میتواند از کاهش در تشکیل سلولهای قرمز خونی یا به دلیل نقص در مغز استخوان یا مصرف ناکافی آهن، پروتئین و ویتامینها به وجود آید .
از دست دادن زیاد خون به دلیل جراحت ، خونریزی و عادتهای ماهیانه میتواند همچنین باعث کمخونی شود . فقدان اسید گوارشی اسید هیدرولیک مورد نیاز برای جذب آهن و پروتئینها میتواند همچنین منجر به کمخونی شود .
فشارهای روحی و روانی ، اضطراب و نگرانی معمولاً در تولید اسید هیدروکلرلیک در بدن اثر میگذارد .
کم خونی که به معنای «کمبود خون در بدن انسان» است جزو شایعترین بیماریهایی قرار دارد که انسان را به خود مبتلا میکند. کم خونی نشانۀ کمبود سلولها و مادۀ رنگی قرمز خون میباشد و معمولاً از مصرف غذاهای تصفیه شده به وجود میآید.
خونی که در سیاهرگها و سرخرگهای بدن انسان جریان دارد، در واقع، در بافتهای زنده وجود دارد. تقریباً نیمی از این مقدار خون از سلولهای خونی قرمزی تشکیل شده است که اکسیژن را به بافتها میرساند.
تقریباً یک تریلیون (٠٠٠/١٠ میلیون) سلول خونی جدید روزانه در مغز استخوان تشکیل میشود. مواد مورد نیاز در تشکیل این سلولها آهن، پروتئینها و ویتامینها، به ویژه اسید فولیک و ویتامین B12 میباشد.ماده رنگی قرمز که هموگلوبین نامیده میشود پروتئینی است که از یک ترکیب آلی آهن به نام «heme» تشکیل شده است. گلوبین پروتئین دارای سولفوری است که ٩٦ درصد این مولکول را تشکیل میدهد. بنابراین، تشکیل هموگلوبین به مقادیر کافی غذایی آهن و پروتئین بستگی دارد.
سلولهای قرمز دارای طول عمری در حدود ١٢٠ روز هستند و روزانه تخریب و جایگزین میشوند. هر انسان باید دارای ١٠٠ درصد هموگلوبین یا حدود ١۵ گرم تا ١٠٠ سیسی خون و پنج میلیون سلول قرمز در هر میلیمتر خون باشد. کاهش در میزان هموگلوبین منجر به کم خونی و در نتیجه، کاهش در توانایی انتقال خون به بافتها میشود.
علل کمبود آهن به سه گروه تقسیم می شوند :
1 . افزایش نیاز که شامل رشد سریع در دوران شیرخوارگی یا نوجوانی، حاملگی و درمان با ارتیروپوئتین می باشد.
2 . افزایش میزان از دست دادن آهن خون که شامل خون ریزی مزمن، قاعدگی، خونریزی حاد، اهدا خون و فصد خون برای درمان غلظت بالای خون است.
3 . کاهش جذب یا دریافت آهن که شامل رژیم غذائی ناکافی، بیماری های سوء جذب، سوء جذب ناشی از عمل جراحی مثل برداشتن معده و التهاب حاد یا مزمن می باشد.
آهن مورد استفاده برای خونسازی معمولاً در مغز استخوان ذخیره می شود که بتدریج برای تولید گلبولهای قرمز مصرف می شود. تا زمانی که ذخیره مغز استخوان به اتمام نرسیده است کم خونی خود را نشان نمیدهد. به محض اتمام ذخیره آهن بتدریج کم خونی خود را نشان میدهد که در ابتدا با افت هموگلوبین و تغییر در اندازه و محتویات گلبول قرمز همراه است تا جائی که میزان کم خونی به مدتی میرسد که باعث ایجاد علائم بالینی می گردد.
کم خونی فقر آهن در خانمها شایعتر است ولی در صورتیکه در آقایان دیده شود حتماً بررسی سیستم گوارش از نظر خونریزی های گوارشی لازم است.
علائم کم خونی فقر آهن بستگی به شدت فقر آهن دارد که در کل این علائم شامل خستگی ضعف، رنگ پریدگی و کاهش ظرفیت فعالیت بدنی، شکاف گوشه لبها و قاشقی شدن ناخنها، تمایل به خوردن خاک، مهر نماز، برنج خام و یخ می باشد.
تشخیص کمبود آهن از طریق انجام آزمایشات میسر است.درمان کم خونی ناشی از فقر آهن بستگی به شدت کمبود آهن دارد. در مورد خفیف توصیه به مصرف گوشت قرمز، جگر، زرده تخم مرغ می شود که به ترتیب بیشترین مقدار آهن را در خود دارند. سبزیجات حاوی آهن نظیر اسفناج بدلیل جذب کم آهن آنها منبع مناسبی برای تأمین آهن نیستند.
نان های باگت و چای می توانند از جذب آهن جلوگیری کنند. مصرف ویتامین C بهمراه آهن باعث افزایش جذب آن می شود.
در موارد متوسط تا شدید نیاز به آهن بایستی از آهن خوراکی یا تزریقی استفاده نمود که این امر حتماً بایستی توسط پزشک صورت گیرد و از خوردن آهن بعنوان داروئی مثل ویتامینها بدون مشورت با پزشک باید اکیداً پرهیز کرد چرا که مصرف مقادیر زیادی آهن که مورد نیاز بدن نمی باشد باعث رسوب آهن در تمامی بافتهای بدن نظیر پوست، احشاء و قلب می شود که می تواند باعث اختلال در عملکرد اندامها شود.
میزان نیاز به آهن براساس سن، جنس و وضعیت فیزیولوژیكی افراد متفاوت است. مثلا باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند. به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر كم خونی شدید قرار دارند. در شیرخواران در صورت سلامت مادران، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 6ـ4 ماه اول زندگی كافی است. ولی در مورد نوزادانی كه با وزن كم متولد میشوند، ذخایر آهن كم بوده و باید از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراكی خورانده شود. همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به این دلیل كه نوزاد را از یك سوم كل خونش محروم میكند، خطر فقر آهن را افزایش میدهد.
دلایل گوناگونی برای كمبود آهن و کم خونی شدید وجود دارد كه از آن جمله میتوان به علل زیر اشاره كرد :
2 ـ کم خونی شدید به خاطر ، جذب ناكافی آهن در اثر اسهال، كاهش ترشح اسید معده، مشكلات گوارشی یا تداخلات دارویی و داروهایی مثل كلستیرامین، سایمتیدین، پانكراتین، رانیتیدین و تتراسایكلین ).
3 ـ افزایش نیاز به آهن برای افزایش حجم خون در دوران نوزادی ، نوجوانی ، بارداری و شیردهی .
هشدارها:
* اگر به طور ناگهانی، زخمهایی روی زبان یا دهانتان پیدا شد، یا اگر خانم هستید و یک مرتبه دچار قطع قاعدگی شدید، نشان میدهد دچار کم خونی هستید.
* اگر بیشتر اوقات غذاهای فرآیند شده و آماده بخورید، یا بعضی وعدههای غذایی (مثل صبحانه) را از برنامه غذایی تان حذف کنید، یا ریزه خواری داشته باشید، یا از همه گروه های غذایی استفاده نکنید، ممکن است آهن و سایر مواد مغذی را به مقدار کافی دریافت نکنید. در این صورت، اگر علائم ذکر شده در بالا را داشتید، احتمالا دچار کم خونی هستید.
* کم خونی میتواند در اثر مشکلات پزشکی اصولی و دریافت یا جذب ناکافی آهن در بدن به وجود آید. تنها راه تشخیص کم خونی، دادن آزمایش خون است. اگر فکر میکنید دچار کم خونی هستید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
* اگر نسبت به کم خونی خود شک دارید، هرگز مقادیر بالای مکمل های آهن را مصرف نکنید، زیرا دریافت مقادیر زیاد آهن، مسمومیت زاست و عوارض بدی دارد.
برای تشخیص قطعی کم خونی باید به پزشک مراجعه کنید و خودتان بر اساس علائم بالا نمیتوانید بگویید حتما دچار کم خونی هستید، زیرا علائم کم خونی میتواند مشابه علائم سایر بیماریها باشد و کمبود آهن به تنهایی، علت بروز کم خونی نیست.
5- آیا تمرکز فکری برای شما سخت شده است؟ این مسئله روی کار شما یا انجام تکالیف درسی شما تاثیرگذار است.
6- آیا دوست دارید مواد عجیب و غریب را که خوراکی نیستند، بخورید، مثل خاک یا کاغذ. چنین حالتی، «پیکا» نام دارد.
7- به حالات روحی و روانی خود دقت کنید. کم خونی میتواند باعث احساس افسردگی شود.
8- آیا احساس تنگی نفس دارید؟ گلبولهای قرمز خون، بخش حیاتی فرآیند تنفس را تشکیل می دهند و این علامت در کم خونی متوسط تا شدید بروز میکند.
9- آیا احساس میکنید انگشتان دست و پای شما همیشه سرد هستند؟ این حالت به دلیل کاهش جریان خون در انگشتان دست و پا، در اثر کم خونی اتفاق می افتد.
10- آیا احساس ضعف یا سرگیجه دارید؟ در کم خونی شدید، هنگام برخاستن از رختخواب احساس ضعف زیادی دارید و یا هنگام بلند شدن از جایتان، احساس سرگیجه می کنید.
کم خونی یعنی کاهش تعداد گلبولهای قرمز خون و علل متفاوتی دارد، ولی مهمترین آنها کمبود آهن در بدن است.
اگر کم خونی خفیفی داشته باشید، ممکن است علامتی دیده نشود و حتی اگر دیده شود، ممکن است متوجه کمخونی خود نشوید، یا آن را با بیماری دیگری اشتباه بگیرید.
حال ما به شما می گوییم که علائم شایع کم خونی چیست تا با مشاهده ی آنها به پزشک مراجعه کنید:
1- به پوست خود دقت کنید. آیا پوستتان رنگ پریده است؟
در حالت کمخونی، حتی اگر رنگ پوستتان معمولی باشد، ولی لبهای شما، کمرنگتر از حد طبیعی است و پوست شما بیحال و خسته (شل) می باشد.
2- آیا همیشه احساس خستگی و بیحالی می کنید؟ این ها از علائم شایع کم خونی است.
3- آیا سردردهای پی در پی دارید؟ و یا اشتهایی برای غذا خوردن ندارید؟ این ها از علائم اولیه کم خونی هستند.
4- آیا مبتلا به یبوست شدهاید؟ این هم یکی از علائم اولیه کم خونی است و بدون هیچ تغییری در عادات غذایی به وجود میآید (یعنی مثلا بدون کاهش مصرف میوه و سبزی، دچار یبوست می شوید).