نازوب

مروری بر مهم ترین حوادث خواندنی، دیدنی تاریخ دنیا.

3 اردیبهشت برابر با 23 آوریل تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

1479 پيش از ميلاد – توتموس سوم Tuthmose III در چنين روزي (طبق محاسبات تقويمي!) در سال 1479 پيش از ميلاد به عنوان ششمين فرعون سلسله هجدم مصر باستان زمام امور اين كشور را به دست گرفت، ولي چون مادرش ملكه (زن اصلي فرعون متوفا) نبود؛ تا با خواهر خود كه از ملكه (زن اصلي فرعون) به دنيا آمده بود ازدواج نكرد!، پادشاهي او برسميت شناخته نشد. وي كه گورش در وادي فراعنه (لوكسور) به دست آمده است در طول سلطنت خود سوريه و سودان (نوبي) را تصرف كرد و بر قلمرو مصر افزود. تصوير زير، روكش جسد توتموس را كه به دست آمده است نشان مي دهد. معمولا اين روكش ها به شكل صاحب جنازه ساخته مي شد و المثناي او بود:

478 پيش از ميلاد – اتحاديه «دلوس» بر ضد امپراتوري ايران

23 اپريل سال 478 پيش از ميلاد سران كشور ــ شهرها و جزاير يوناني كه اتحاديه دلوس«Delos League» را به منظور مقابله گروهي با تهديدهاي ايران ــ تنها ابرقدرت وقت جهان ــ تشكيل داده بودند اعلاميه اي را امضاء كردند كه در آن آمده بود: وجود يك ابر قدرت در جهان؛ مغاير نظم گيتي، منطق و عقل سليم و منافع ملل است و آنان اين اتحاديه را تشكيل داده اند تا در برابر هرگونه زورگويي بايستند و بدون دغدغه از خطر تجاوز نظامي و تنها ماندن در برابر تعرض، به زندگاني خود ادامه دهند.

مورخان يوناني و بعدا رومي، بخشهايي از اين اعلاميه را در تاليفات خود آورده اند. «دلوس» نخستين اتحاديه ملل كوچك در برابر يك دولت بزرگ در طول تاريخ بشمار مي رود. نام اين اتحاديه از جزيره «دلوس» گرفته شده است، زيرا طلا و نقره جمع آوري شده از اعضاي اتحاديه (خزائن) در اين جزيره نگهداري مي شد. اتحاديه «دلوس» كه بي شباهت به كنفدراسيونهاي امروز نبود به ابتكار آريستيدس آتني Aristides (متوفا در 468 پيش از ميلاد) تاسيس شده بود.

پس از دو حمله سنگين ايران به يونان و سقوط آتن، بيشتر يونانيان انتظار حمله ديگري را مي كشيدند. در حمله دوم ايران، آتني ها مجبور به انتقال خانواده هاي خود به كشتي و انتقال آنان به جزاير شده بودند و پس از بازگشت ايرانيان تصميم به كشيدن ديوار به گرد شهر آتن گرفتند كه اسپارتي ها مخالفت كردند و استدلالشان اين بود كه ايرانيان شهر را تصرف و چون داراي ديوار است آنجا را تبديل به يك دژ دائمي در قلب جهان يونانيان خواهند كرد. آتني ها به اين مخالفت توجه نكردند و ديوار را كشيدند و اسپارت نيز از شركت در اتحاديه «دلوس» خودداري كرد و به سوي ايران متمايل شد، مخصوصا كه پائوسانياس (پوزانياس) ژنرال اسپارتي به ايران نزديك شده بود و پولي را كه منظما ايران براي او ارسال مي داشت مي پذيرفت.

پس از تشكيل اتحاديه «دلوس» بدون شركت اسپارت، ايران از اين وضعيت استفاده كرد و هنگامي كه ميان اسپارت و آتن جنگ در گرفت، به رساندن پول و كمك نظامي و تجهيزات به اسپارت پرداخت و به دست اسپارتي ها استقلال آتن را نابود ساخت و از همين زمان مورخان يوناني واژه «امپرياليست» را براي توصيف ايران بكار بردند. زد و خوردهاي اسپارت و آتن كه توسيديدس Thucydidesمورخ آن عصر، شرح آنها را نوشته است در تاريخ به جنگهاي «پلوپونز» معروف شده اند.

1398 – تیمور لنگ به هند حمله کرد

امير تيمور 23 اپريل 1398 میلادی از طریق تنگه خیبر آهنگ تصرف هند كرد و 17 دسامبر همين سال پس از غلبه بر ارتش 50 هزار نفري سلطان هند وارد دهلي شد و این شهر را غارت كرد و ويران ساخت. امپراتوران هند تا زمان سلطه انگلستان از اعقاب او بودند، به فارسي سخن مي گفتند و مغولها خطاب می شدند. امیر تیمور مغول تبار بود. وی قبلا در اصفهان، بغداد و دمشق قتل عام کرده بود.

1514 – نخستين لشكر كشي عثماني به ايران

23 اپريل سال 1514 قشون عثماني اردوي آمادگي خود را برپا كرد تا با همه امكانات و در راس آن سلطان سليم يكم به سوي ايران به حركت درآيد و دولت نوبنياد ايران به رهبري شاه اسماعيل صفوي را كه مي رفت تا امپراتوري ساسانيان را احياء كند نابود سازد. برخورد دو نيرو 23 اوت (درست چهار ماه بعد) در چالدران نزديك خوي صورت گرفت .

سليم ملقب به ياووز (عبوس) كه پس از پيروزي بر برادرش سلطنت خود را از 1512 آغاز كرده بود در شرق و جنوب با دو رقيب پر قدرت رو به رو بود، شاه صفوي در شرق و «مماليك» در سوريه، و وي به جنگ با شاه صفوي اولويت داد زيرا كه با اعلام شيعه اثني عشري به عنوان مذهب رسمي ايران، شيعيان آناتولي متمايل به ايران شده بودند، تركمانان ساكن مناطق شرقي و جنوب شرقي آناتولي نيز دولت ايران را ترجيح مي دادند و كردهاي آن مناطق خود را از تبار ايراني، و تمايل و وفاداري به ايران داشتند. اروپاييان از دشمني دو دولت همسايه بعدا سوء استفاده بسيار كردند و موفق هم شدند.

سرانجام سليم يكم بر هردو حريف فائق آمد. شكست ايران در چالدران به علت نداشتن اسلحه آتشين بود كه عثماني ها به آن مجهز بودند. سليم شاه اسماعيل را در اوت 1514 و مماليك را در آگوست 1516 در جنگ حلب و سال بعد در قاهره شكست داد و در 22 سپتامبر 1520 در 50 سالگي پس از هشت سال حكومت درگذشت.

1920 – اخراج انگليسي ها از شمال ايران با کمک بلشويکهاي روسيه

لئو تروتسكي L. Trotsky كميسر ارتش سرخ (نيروي نظامي بلشويكهاي روسيه) در اپریل 1920 چند واحد ضربتي را با كشتي روانه بندر انزلي كرد تا انگليسي ها را از شمال ايران برانند. این یگانها 25 اپریل گام به خاک ایران گذاردند و تا بیستم ماه می (پايان ارديبهشت 1299) ماموريت خود را پيروزمندانه به انجام رسانيدند. انگليسي ها پس از سقوط حكومت تزاري روسيه در صدد بلعيدن همه ايران برآمده بودند. قبلا دو دولت لندن و مسکو طبق موافقتنامه آگوست سال 1907 سن پترزبورگ ايران را به سود خود به دو منطقه نفوذ تقسيم كرده بودند و هرکدام از آنها در منطقه نفوذی نيروي نظامي داشت. با پیروزی انقلاب بلشویکی و لغو سازشنامه سن پترزبورگ از سوی لنین و خروج نظامیان روس از ایران، انگلیسی ها یکه تاز میدان شده بودند.

انقلابيون گيلان (جنبش جنگل) پيش از رسیدن نيروهاي تروتسکي، کار مبارزه با انگليسي هارا در شمال ايران آغاز کرده بودند.

1941 – خاطر مبارك آسوده باشد!

روزنامه هاي لندن از طريق انتشار مقاله و خبر در شماره هاي 22 ، 23 و 24 اپريل سال 1941 خود رضاشاه پهلوي را متهم به هواداري و نزديك شدن كامل به دولت وقت آلمان (حكومت حزب ناسيونال سوسياليست كارگران آلمان به رهبري هيتلر) كرده و مدعي شده بودند که سران اين دو دولت با هم يک پيمان محرمانه امضاء کرده اند و هيتلر و موسوليني وعده داده اند که اگر رضاشاه به مساعي آنان کمک کند اورا در احياء امپراتوري پارسيان کمک خواهند کرد. هدف از اين نوشته ها آماده ساختن افکار عمومي براي تعرض نظامي به ايران بود که چهار ماه بعد صورت گرفت. ظاهرا اين دعاوي مطبوعات لندن و تفسير آنهارا که مي توانست نوعي هشدار به دولت ايران باشد به موقع به گوش رضاشاه نرسانده بودند تا گوش به زنگ باشد و با بسيج نيرو و گسترش مراقبت نسبت به تماس بيگانگان با افسران ارشد ارتش و دولتمردان و ممانعت از چنين تماس هايي ايران را براي مقابله با پيش آمدهاي احتمالي آماده كند.

مقامات ارشد دولتي و افراد نزديک به دربار، در برابر پرسشهاي رضاشاه كه چه خبر است؟. پاسخ مي دادند: خاطر مبارك آسوده باشد!.

ديديم که اين پاسخ ها، رضاشاه را که در سنين کهولت بود آسوده خاطر کرد و دو ـ سه افسر ارشد که يکي از آنان هم بعدا پاداش گرفت و وزير جنگ شد، نيروهاي مسلح را بدون اطلاع فرمانده کل (رضاشاه) مرخص کردند و ايران بدون مقاومت تسليم و اشغال نظامي شد و رضاشاه خلع و از کشور تبعيد و عملا به اسارت درآمد.

1500 – كشور پهناور برزيل متعلق به پرتغال شد!

پدرو آلوارز كابرال Pedro Alvarez Cabral دريانورد پرتغالي كه آرزويش ثروتمند شدن خود و توانمند ساختن وطنش پرتغال بود 23 اپريل سال 1500 ميلادي به سرزميني در قاره آمريكا رسيد كه چون داراي جنگلهاي درخت برزيل (چوب سرخ) بود نامش را برزيل گذارد و پس از يك توقف هشت روزه، اول ماه مه آنجا را ملك شخصي پادشاه پرتغال اعلام داشت و با نصب يك پرچم پرتغال و يك صليب چوبي كه همانجا ساخته شده بود آن سرزمين پهناور و مسكون را به همين آساني متصاحب شد. كابرال قصد سفر به قاره آمريكا را نداشت كه كريستف كلمب از جانب اسپانيا هشت سال پيش از آن (سال 1492) به آنجا رسيده بود، اما در ميان اقيانوس اطلس جنوبي راه را گم كرده و به برزيل رسيده بود که پس از اعلام تملك آن به نام پادشاه پرتغال! عازم ماموريت اصلي شد كه رسيدن به هند و جزاير ادويه (اندونزي) بود.

كابرال و همراهانش هنگام ورود به برزيل با انبوه بوميان رو به رو شدند كه در كلبه هاي بزرگ زندگي مي كردند و در گهواره (هموك) مي خوابيدند و براي شكار از تير و كمان استفاده مي كردند. بوميان برزيل مردماني صلح طلب بودند و در صدد وارد ساختن آزار به تازه واردين برنيامدند.

كابرال چند مجرم را كه از زندان پرتغال با خود آورده بود و نگران مرگ آنان نبود در برزيل باقي گذارد و يكي از كشتي هايش را روانه پرتغال ساخت تا خبر اين كشف را به پادشاه برسانند و از آنجا عازم هند شد.

وي ازجانب پادشاه پرتغال ماموريت داشت كه در سر راه خود به هند كه قبلا وسكو دوگاما و همراهان پرتغالي او رفته بودند پاسگاه ميان راه تاسيس كند و نظامي بگمارد. در اجراي اين ماموريت، کابرال با خود 1200 مرد مسلح و 13 كشتي برده بود.

پادشاه پرتغال با اين كه «دياز» را که قبلا به جنوب آفريقا رفته بود با كابرال همراه كرده بود؛ با توجه به تجربه وسكو دوگاما، به او توصيه كرده بود بيش از دريا نوردان قبلي در جهت جنوب در اقيانوس اطلس پيش برود و سپس از آنجا به سوي اقيانوس هند حركت كند تا گرفتار توفانهاي مجاور دماغه اميد نيك نشود. «دياز» 12 سال پيش از آن به عنوان نخستين اروپايي به دماغه اميد نيك در منتهي اليه قاره آفريقا رسيده بود و راه ورود به اقيانوس هند را پيدا كرده بود. وسكو دوگاما در23 ماه مه 1498پس از طي همين مسير خود را به هند رسانده بود.

ميان راه كشتي هاي كابرال دچار توفان و قطعات يخهاي سرگردان شدند و چهار كشتي و بسياري از مردان او از جمله «دياز» از دست رفتند. با وجود اين، كابرال به ماموريت خود ادامه داد و از مناطق مورد نظر ديدن كرد.

اين سفر ها مقدمه برتري اروپا (غرب) بر ساير نقاط شده است كه هنوز ادامه دارد. عامل اين برتري از همان زمان اسلحه پيشرفته بود كه هنوز هم به قوت خود باقي است. اروپاييان با استفاده از سفر نامه ماركوپولو از چگونگي ساخت باروت و قطب نما كه در چين معمول بود آگاه شدند؛ توپ و تفنگ ساختند و قادر به عبور از درياهاي عميق و دور دست شدند و … و از آن زمان تا به امروز كوششان بر اين است كه كشوري ديگر داراي اسلحه پيشرفته نشود كه كليد آقايي كردن و يا خارج شدن از مرحله آقا داشتن است.

1363 – آغاز جنگ نفت‏كش‏ها از سوي رژيم بعث عراق عليه ايران در خليج فارس

پس از گذشت نزديك به چهار سال از وقوع جنگ تحميلي عليه ايران، عراق با كمك قدرت‏هاي بزرگ درصدد فشار بيشتر به ايران و شكستن بن بست جنگ برآمد. از اين‏رو طي يك برنامه‏ريزي مشترك، قرار بر اين شد كه مانع از صدور نفت ايران گردد و براي جايگزيني نفت ايران در بازارهاي بين‏المللي، توليد و صادرات نفت كشورهاي منطقه افزايش يابد، طوري كه به موازات تشديد حملات عراق به پايانه‏هاي صدور نفت ايران و نفت‏كش‏ها، قيمت نفت به تدريج كاهش يافت. بدين ترتيب، عراقي‏ها با حمايت آمريكا و غرب، براي نخستين بار با استفاده از هواپيماهاي سوپراتاندارد فرانسوي، ضمن حمله به جزيره خارك، نفتكش‏هاي حامل نفت ايران را در سوم ارديبهشت 1363، مورد حمله قرار دادند. مقامات عراقي در مورد اين اقدام چنين استدلال كردند كه اين حمله سبب پايان يافتن جنگ خواهد شد زيرا اگر ايران پول نفت را نداشته باشد، نمي‏تواند اسلحه مورد نياز خود را از بازارهاي سياه تهيه كند. اين در حالي بود كه وقتي ايران سياست مقابله به مثل محدود را در پيش گرفت، منجر به اعتراض كشورهاي منطقه و صدور قطعنامه سازمان ملل عليه جمهوري اسلامي ايران گرديد.

مناسبت ها:

روز بزرگداشت شيخ بهايي

سوم اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت شیخ بهایی، عالم کم‌نظیر، فقیه و حکیم فرزانه است؛ او که از شاگردان شهید ثانی و از افتخارات جهان اسلام به‌شمار می‌آید.شیخ بهایی در طول حیات پربار خویش، به نقاط مختلف جهان سفر کرد و از محضر استادان برجسته، در رشته‌های گوناگون استفاده کرد و در بسیاری از دانش‌ها متبحّر شد. او با ارائه حدود 100 اثر ارزنده در شاخه‌های مختلف علم و تربیت شاگردان بسیار که هر کدام منشأ برکات فراوان بودند، به جهان اسلام روشنایی بخشید. میراث ماندگار شیخ، هنوز پس از قرن‌ها چراغ راه پویندگان دانش و دین است. شیخ بهایی که در کودکی وارد ایران شده بود، از همان دوران، علاقه وافری به یادگیری زبان‌فارسی نشان داد و سرانجام با مکالمه، ترجمه و نگارش به زبان‌فارسی به خوبی آشنا شد . از نخبگان و فرزانگان دوران که خوشه‌چین خرمن پرفیض شیخ‌بهایی بودند، می‌توان ملاصدرای شیرازی، ملامحسن فیض کاشانی، فیاض لاهیجی، محقق سبزواری، سیدحسن کرکی، سیدماجد بحرانی و ملامحمدتقی مجلسی را نام برد که هر کدام از آنها، خدمتی بزرگ به دنیای اسلام ارائه دادند و نقشی عظیم در هدایت جامعه بشری ایفا کردند .

روز جهاني كتاب و حق تأليف

سازمان تربيتي، علمي و فرهنگي ملل متحد، يونسكو، طي مصوبه خود در سال 1991م، روز بيست و سوم آوريل )برابر با 3 ارديبهشت( هر سال را به عنوان روز جهاني كتاب و حق مؤلّف اعلام كرد. روز جهاني كتاب را نخست، اتحاديه بين‏المللي ناشران و دولت اسپانيا به بيست و هشتمين اجلاس كنفرانس عمومي يونسكو پيشنهاد كرد. سپس به پيشنهاد فدراسيون روسيه، عنوان حق مؤلف نيز به آن افزوده شد و توسط اعضا به تصويب رسيد. دليل انتخاب بيست و سوم آوريل، ريشه در مراسمي در ناحيه كاتالونياي اسپانيا دارد كه در اين روز، فروشندگان كتاب با هر كتابي كه مي‏فروختند، گل سرخي هديه مي‏كردند. دليل ديگر، تقارن اين روز با تولد يا مرگ برخي از نويسندگان معروف و شخصيت‏هاي ادبي جهان از قبيل ويليام شكسپير اديب شهير انگليسي و ميشل سروانتس نويسنده معروف اسپانيايي و… است. هدف از اختصاص روزي براي بزرگ‏داشت كتاب و حق مؤلف، جلب توجه سازمان‏ها و انجمن‏هاي دولتي و خصوصي به اين آسان‏ترين و ارزان‏ترين روش كسب دانش، بيان احساس انديشه و كهن‏ترين وسيله ارتباطي معنوي بشر است كه به رغم ظهور و گسترش رسانه‏هاي پيشرفته و مدرن، هنوز هم وسيله‏اي مؤثر، جذاب، قابل دسترسي و جاي‏گزين‏ناپذير است و مي‏تواند بزرگ‏ترين عامل پيشرفت، گسترش دانش و فرهنگ و ايجاد دوستي و تفاهم بين ملت‏هاي جهان باشد.

زادروزها

۱۸۵۸ – ماکس پلانک فیزیکدان مشهور آلمانی. وی به سال ۱۹۱۸میلادی جایزه نوبل فیزیک را ازآن خود کرد.
1775 – تولد ويليام تُرنِر نقاش معروف انگليسي

1891 –  تولد سرگئي پرو كُفيف موسيقي‏دان بلندآوازه روسي
۱۹۵۴ – مایکل فرانسیس مور (به انگلیسی: Michael Francis Moore) ‏ کارگردان مستندساز آمریکایی برندهٔ جایزه اسکار و نخل طلایی کن

۱۳۶۰ – جواد کاظمیان، بازیکن فوتبال ایرانی

مرگ‌ها

۱۰۱۶ – اتلرد بدفهم، پادشاه انگلستان
۱۶۱۶ – ویلیام شکسپیر (به انگلیسی: William Shakespeare) ‏ (۱۵۶۴-۱۶۱۶) شاعر و نمایشنامه‌نویس انگلیسی.

۱۶۱۶ -دن میگل د سِروانتِس ساآودرا رمان‌نویس، شاعر، نقاش و نمایشنامه‌نویس اسپانیایی بود.
۱۹۹۲ – ساتیاجیت رای کارگردان و فیلمنامه نویس هندی. فیلمهای جیت رای به عنوان آثار شاخص هنری در سینمای هند در افشانی می‌کنند. آوازجادو عنوان مهمترین فیلم اوست .

1850 – ويليام ورد زورث شاعر معروف انگليسي