نازوب

بررسی بیماری دندان قروچه و علل و درمان آن

دندان قروچه (براکسیسم)؛ علل، عوارض و درمان

از خواب بیدار شده‌اید، احساس خوبی ندارید، فك‏‌درد عجیبی دارید و كلافه‌اید. بیشترین دلیل كلافگی‌تان هم این است كه نمی‌دانید منشا این درد چیست. تا به حال كسی به شما نگفته كه هنگام خواب بسیار ناآرام هستید و به‌شدت دندان‌های‌تان را به هم می‌سایید؟ با یك پرس‌و‌جوی ساده می‌توان فهمید كه شب تا صبح را بدون آنكه خودتان بدانید با دندان‌قروچه سپری كرده‌اید. البته این مشكل فقط مخصوص شب‌ها نیست؛خیلی از افراد ممكن است به غیر از شب‌ها در روز هم به‌طور ناخودآگاه با این مشكل روبه‌رو شوند. برخی افراد شاید تاحدودی با دندان قروچه آشنا شده باشند اما بدون دانستن عوارضش، این مشكل را به حال خود رها كرده‌اند؛ درحالی كه دندان‌قروچه را نباید دست‌كم گرفت زیرا ممكن است دیگر دندان‌ سالم و زیبا برای شما باقی نماند.

برای آشنایی با دندان قروچه و  درمان آن با دكتر اكبر فاضل، دكترای دندانپزشكی از دانشگاه علوم پزشكی تهران گفت‌وگو كرده‌ایم.

قروچه

هروقت نام براكسیسم را شنیدید یعنی پای دندان‌قروچه در میان است. این واژه از كلمه‌ای یونانی گرفته شده است. به‌طور كلی ساییدن دندان‌ها، فشردن دو فك به هم یا قفل شدن فك‌ها به‌طور مكرر، به خصوص در خواب یا تحت فشارهای روحی روانی را دندان قروچه می‌گویند. بیشترین زمانی كه این اتفاق برای فرد رخ می‌دهد، هنگام شب و به‌طور ناخودآگاه است. دندان‌قروچه اغلب در خواب رخ می‌دهد كه بیشتر افراد متوجه آن نمی‌شوند اما سردرد دائمی یا آرواره (فك) زخمی نشان‌دهنده دندان‌قروچه است. نازوب، هر زمان كه با این علائم مواجه شدید، بهتر است این احتمال را بدهید كه شما هم جزو افرادی هستیدكه دندان قروچه می‌كنند.  بعضی وقت‌ها این دردها به صورت دردهای میگرنی و درد در ناحیه سر، پیشانی و گردنی بروز می‌كند. به همین دلیل كسانی كه با این دردها مواجه هستند باید علاوه بر بررسی‌های مغز و اعصاب از لحاظ هماهنگی مفصل‌های گیجگاهی و فكی هم بررسی شوند.

نكاتی كه بهتر است رعایت شوند

افرادی كه مشكل دندان قروچه دارند، نباید از رژیم غذایی خاصی تبعیت كنند اما تنها ممنوعیت آنها جویدن آدامس و نوشیدن نوشابه است. شاید بپرسید آدامس و نوشابه چه تاثیری روی این مشكل می‌گذارند؟!

• نوشابه‌ها حاوی اسید فسفریك و اسید سیتریك هستند؛ این دو اسید، باعث از بین رفتن مینای دندان‌ها می‌شوند، كلسیم را حل می‌كنند، باعث نرم شدن مینای دندان می‌شوند و ساییدگی را شدت می‌بخشند.

•  جویدن به عضلات فك اجازه می‌دهد كه به فشار دادن عادت كنند. برای همین باید سعی كنید به خود آموزش دهید حتی در طول روز هم دندان‌ها را روی هم فشار ندهید.

مراقب مفصل‌ها باشید

مطالعات زیادی در باره دلیل رخ دادن براكسیسم یا دندان قروچه انجام شده است، برای همین این مشكل را به دو نوع  اولیه (زمانی كه دلیل مشخص پزشكی برای بروز آن وجود ندارد) و ثانویه (زمانی كه دندان قروچه با اختلالاتی همراه باشد) تقسیم می‌كنند. در نوع ثانویه معمولا با درمان اختلال زمینه‌ای مشكل دندان قروچه هم حل می‌شود. در بزرگسالان می‌توان به‌طور كلی دو دلیل اصلی را برای نوع ثانویه دندان قروچه نام برد.

دلیل اول دندان قروچه؛ استرس

وقتی از براكسیسم یا همان دندان قروچه صحبت می‌شود؛ استرس و فشار روحی باید به عنوان یك عامل اساسی در نظر گرفته شود. ناملایمات و استرس‌های روزانه ممكن است در شب یا حتی در روز خود را به صورت دندان قروچه نشان بدهند. برای همین اگر این مشكل ناشی از استرس باشد باید با روش‌های مختلف استرس را از بین برد. گاهی وقت‌ها این مشكل آنقدر حاد است كه نیاز است با مراجعه به پزشك و مصرف دارو آن را درمان كرد اما اگر استرس فقط ناشی از مشكلات روزانه است، می‌توانید با انجام  كارهایی مثل ورزش، گوش دادن به موسیقی ملایم یا دوش آب گرم یا قراردادن یك حوله گرم روی گونه که برای آرام كردن عضلات فك، موثر هستند میزان استرس را  كاهش داد.

دلیل دوم دندان قروچه؛ ناهماهنگی دندان‌ها

منشا دندان قروچه در بزرگسالان فقط مشكلات عصبی نیست؛ بلكه ناهماهنگی دندان‌ها یعنی جفت‌نشدن درست فك بالا و پایین و جفت‌نشدن درست دندان‌ها به دلیل كج بودن یا فقدان دندان‌ هم می‌تواند عامل آن باشند. منظور از ناهماهنگی یعنی اینكه سطوح دندان‌ها یكسان نباشند و برجستگی یك دندان روی برجستگی دندان دیگر قرار بگیرد؛ به همین دلیل این مشكل باعث اختلال در جفت شدن دندان‌ها و مفصل گیجگاهی فكی می‌شود. اگر مفصل گیجگاهی فكی به دلیل وجود برخی از اختلالات دچار مشكل شود، موقعیت و جایگاه مفصل تغییر پیدا می‌كند. به همین دلیل مفصل‌ها به‌طور غیرطبیعی جابه‌جا می‌شوند. با این حال برای درمان نوع ثانویه دندان قروچه باید به دندان پزشك مراجعه كرد.

دندان‌قروچه كودكان

هنوز دلیل مشخصی برای دندان‌قروچه، مشخص نشده است اما از روی سن می‌توان دلایل مختلفی برای این مشكل تشخیص داد كه در بالا به مشكل بزرگسالان اشاره كردیم. كودكان بیشتر در دو مرحله از زندگی خود دندان‌قروچه می‌كنند؛ یكی زمان بیرون آمدن دندان‌های شیری ودوم زمان بیرون آمدن دندان‌های دائمی اما دلایل دیگری هم در به وجود آمدن دندان‌قروچه در كودكان دخیل هستند. پارازیت‌ها، وجود انگل‌ها و كرمك‌ها یا مشكلات فكی هم می‌توانند یكی از عوامل به وجود آمدن دندان‌قروچه باشند.

با این حال با یك تست از مدفوع می‌توان از وجود انگل باخبر شد و اگر ریشه مشكل از آن باشد با درمان‌های مناسب هر دو مشكل یعنی انگل و دندان‌قروچه در كودكان از بین می‌رود؛ اگر دندان قروچه ناشی از رویش دندان‌ها در كودكان باشد، باید گفت این اختلال واكنش طبیعی به رشد و تكامل است و معمولا با رسیدن به سن نوجوانی بهبود پیدا می‌كند. بیشتر كودكان با رویش دندان‌های دائمی این عادت را ترك می‌كنند چون دندان‌های دائمی به درد حساس‌ترند. به‌طور كل برای ریشه‌یابی دلیل اصلی حتما باید دندانپزشك در این مورد نظر دهد. اگر مشكل از اختلال فكی باشد، می‌توان در سنین ارتودنسی (بین 14 تا 30 سال) با كمك این روش مشكل را برطرف كرد اما اگر از سنین ارتودنسی گذشته باشد، می‌توان با روش‌های بازسازی مثل روكش كردن، ترش‌های اصلاحی و… مشكل ناهنجاری فكی را درمان كرد.

در بعضی مواقع باید از نایت گارد (محافظ شبانه) استفاده كرد. بعضی وقت‌ها دندانپزشك برای شما وسیله‌ای به نام نایت گارد می‌‌سازد كه نوعی پروتز متحرك از جنس پلاستیك مقاوم است كه با قالب‌گیری از دندان شخص ساخته می‌شود و باید شب‌‌ها در دهان قرار گیرد. این وسیله جلوی فشارهای نادرست و مضر روی دندان‌ها را می‌گیرد. در بیشتر موارد دندان قروچه توسط همین محافظ‌ها رفع می‌شود. البته آنها وضعیت را درمان نمی‌كنند بلكه فقط از صدمه به دندان‌ها و مفصل گیجگاهی – فكی جلوگیری می‌كنند. این گاردها را باید هنگام خواب شب در دهان قرار داد تا دندان‌ها حفظ شوند.