نازوب

تونل زمان و نگاهی به تاریخ آبستن! ایران و جهان. رویدادهای جالب و خواندنی در بیست و مین روز خرداد ماه مصادف با 10 ژوئن میلادی.

رویدادهای جهانی جالب و خواندنی 20 خرداد، 10 ژوئن

110 – آغاز تهاجم امپراتوري روم به دولت ايران و پايان صلح پنجاه ساله

دولت‏هاي ايران و روم از ديرباز بر سر مسائل گوناگون مرزي، فرهنگي و مذهبي با يك‏ديگر به نزاع برمي‏خاستند و پس از هر مصالحه، باز هم جنگي ديگر به راه مي‏انداختند.

پنجاه سال پس از صلح ميان دو امپراتوري بزرگ ايران و روم در دهه 60م، به دستور تراژان، امپراتور روم، حمله ارتش اين سرزمين به ارمنستان واقع در شمال غربي ايران آن روز آغاز شد. و بدين ترتيب از دهم ژوئن سال 110م دوران صلح پنجاه ساله ميان دو طرف به پايان رسيد.

بهانه اين حمله ظاهراً بر سر انتخاب فرمان‏رواي ارمنستان بود كه خسرو پادشاه وقت سلسله اشكانيان معروف به اشك بيست و چهارم، بدون جلب رضايت دولت روم يكي از شاهزادگان اشكاني را به حكومت آنجا تعيين كرد.

در اين ميان، هرچند كه پادشاه اشكاني هدايا و سفرايى را نزد امپراتور وقت روم معروف به تراژان فرستاد كه از وقوع جنگ خودداري كند اما امپراتور روم ضمن رد هدايا و پيشنهادات خسرو، اعلام كرد كه دوستي فرمان‏روايان از كردار معلوم مي‏شود نه از گفتار.

با تهاجم لشكريان روم به ارمنستان، سپاه ايران پس از دو سال مقاومت، مجبور به عقب‏نشيني از ارمنستان گرديد. در اين زمان، فرمان‏رواي ارمنستان به تصور اينكه اگر نزد امپراتور روم برود، او از خلع و قتل وي صرف نظر خواهد كرد. از اين رو، نامه‏هايى مبني بر تسليم بي‏قيد و شرط براي تراژان فرستاد و خود نيز به اردوي امپراتور روم رفته، تاج خود را به وي اعطا نمود.

اما امپراتور روم نه تنها تاج را برنگرداند، بلكه او را از خود راند و دستور قتل وي را صادر كرد. با اين حال، خسرو، پادشاه اشكاني ايران، با برانگيختن طرفداران ايران در ارمنستان، آن منطقه را به ايران ملحق كرد.

تراژان

520 – نامه امپراتور چین باستان به قباد ساسانی

طبق کرونولوژی تاریخ چین باستان، امپراتور وقت چین در سال 520 میلادی نامه ای مفصل و اندرزگونه برای قباد ساسانی شاه وقت ایران فرستاده بود. محاسبات تقویمی، تاریخ انشاء این نامه را 17 ژوئن آن سال تعیین کرده است. این نامه که متن آن در تاریخ چین آورده شده است توسط هیاتی بریاست یک وزیر پیشین به تیسفون ارسال شده بود و قباد ساسانی آن را پنج ماه بعد و زمانی که خودرا برای سرکوبی شورش گرجی ها آماده می کرد دریافت داشت.

قباد ساسانی

در این پیام، امپراتور چین از کاهش حجم مبادلات تجاری دو کشور که قبلا چشمگیر بود گله کرده بود. امپراتور قول داده بود ـ اگر قباد تقاضا کند ـ به مساعی ایران در بازداری اقوام آلتائیک و هون از رخنه به قلمرو ایران (در منطقه فرارود) کمک خواهد کرد.

روایت است که قباد تصميم خود به لشکرکشی به منطقه ساحلی دریای سیاه در قفقازرا با فرستاده امپراتور چین گزاده بود. قباد ژنرال پیروز مهران و ژنرال نرسی را مامور این کار کرده بود که به درگیری با روم انجامید و رومیان شکست خوردند و حاضر به پرداخت غرامت شدند. رومیان محرّک شورش گرجیان بودند.

1747 – سالروز كودتاي قوچان، قتل نادرشاه و تغيير مسير تاريخ ایران زمین

دهم ژوئن سال 1747 (در آن سال مصادف با 20خرداد) در فتح آباد قوچان، نادرشاه در خوابگاهش به دست تني چند از ژنرالهايش به قتل رسيد و به اين ترتيب ناپلئون شرق از اين دنيا رفت ـ مردي كه آرزو داشت ايران را بار ديگر ابرقدرت جهان كند. دهم ژوئن درعین حال سالگشت مرگ دو زمامدار برجسته دیگر است.

دو هزار و هفتاد سال پيش از قتل نادر، اسكندر مقدوني نيز دهم ژوئن (سال 323 پيش از ميلاد) در بابل (جنوب غربي بغداد امروز) درگذشت و دهم ژوئن سال 1190 فردريك باربروسا (ريش قرمز) پادشاه امپراتوري مقدس (كاتوليكهاي اروپا) در جريان لشكركشي به خاور ميانه (جنگهاي صليبي) در رود سالف (گوک سو) در جنوب غربي آناتولي (تركيه امروز) غرق شد و عمرش پایان یافت.

يك نقاش تصويري از نادرشاه را در جنگ هند روي پرده كشيده است

نادر در سال 1736 ميلادي در یک اجتماع بزرگ در آذربایجان با رای زعماي ايران، سران قبايل، كدخدايان و معتمدان نقاط مختلف كشور به شاهي انتخاب شده بود.

وي نيروهاي روسيه را به آن سوي داغستان فراري و عثماني را گوشمالي داده و برجاي خود نشانده بود، منطقه فرارود (آسياي ميانه) را آرام، و گردنكشان ايران خاوري (پختون ها = پشتون ها) را تنبيه و دهلي را در سال 1739 (نوروز) به تصرف خود درآورده بود.

نادر نه تنها حاكميت ايران را بر سراسر خليج فارس مسلم ساخته بود، بلكه سران مسقط و عمّان را نيز به سوي خود جلب كرده، سرگرم ساخت ناو جنگي و درصدد تصرف جزيره زنگبار در حاشيه آفريقا هم بود تا راه آسيا را بر استعمار غرب سد كند.

نادر دو سوم از ايام عمر خود را روي زين اسب گذرانيد و لشكركشيهاي لاينقطع و ضعف مزاج و خستگي جسماني ناشي از آن، وي را به تدريج بدخلق و خوي ساخته بود كه نتيجه اش اتخاذ تصميمات سخت و نيز اعمال مجازاتهاي شديد و فوري اطرافيان خود و مقامات از جمله افسران ارشد بود.

تصويري ديگر از نادرشاه

نادر كه آخرين آيين هاي نوروزي دورات حيات را در كرمان گذرانيده بود، نيمه خرداد در راه بازگشت به پايتخت خود (مشهد)، در فتح آباد قوچان اردو زده بود.

در اين اردوگاه كه در 12 كيلومتري قوچان (خبوشان آن زمان) برپا شده بود، نادر دژباني اردو را به احمدخان دراني، افسر 25 ساله پشتون، سپرده بود كه اين امر باعث ترس افسراني شده بود كه بر جان خود ايمن نبودند. نادر در جوانی با مادرش به اسارت افشارها درآمده بود ـ که گهگاه خراسان جنوب غربی را غارت می کردند.

وی پس از مرگ مادر از اسارت گریخته بود و با اینکه همین دوران اسارات، اورا به نادر افشار معروف ساخته بود ولی از افشارها دلخوش نبود و میان دو طرف کینه ادامه داشت.

اين بيم و نگراني به زودي 70 افسر و عمدتا از قاجارها و افشارها را برآن داشت كه «هم قسم» شوند تا نادر را بكشند. اين توطئه گران شبانه (10 ژوئن 1747) به چادر خوابگاه نادر نزديك شدند، نگهبان چادر را خفه كردند، و وارد چادر شدند. نادر با شمشير دست به دفاع زد ولي صالح خان دست نادر، و يك ژنرال قاجار سر او را قطع كرد و روز بعد، در آن اردوگاه عظيم جز جسد نادر ـ تقريبا چيزي ديگر بر جاي نمانده بود، و اين بود سرانجام يكي از مردان بزرگ تاريخ مشرق زمين.

جنازه نادر سپس در گوري كه خود قبلا در خيابان بالا در مشهد تدارك ديده بود دفن شد. در جريان كفن و دفن بود كه حاضران متوجه شدند نادر ريش خود را رنگ ميزد تا كهولت او آشكار نشود.

نادر كارها و وقايع روزانه را در پايان هر روز به منشي اش «ميرزا مهدي» ديكته مي كرد تا فراموش نشوند. وي جز «پزشك»، هرگز از كمك اروپائيان استفاده نكرد. نادر نسبت به اروپاييان بسيار بدبين بود، از همين رو به جاي خريد كشتي از اروپا، از مازندران و از راه خراسان كه هموارتر بود، چوب به بوشهر حمل كرد و 19 كشتي جنگي توپدار ساخت.

به ابتكار نادر بود كه توپهاي سبك كه تا آن تاريخ در جهان سابقه نداشت ساخته شد و اين توپهاي قابل حمل با شتر، «زنبورك» نام گرفتند. نادر خريد كالاي صنعتي (تكنولوژيك) از اروپا را روا نمي دانست و بارها گفته بود كه چنين خريدهايي قوه ابتكار را از ايراني سلب مي كند، ما خودمان بايد نيازهاي صنعتي مان را برطرف سازيم، آنان (فرنگي ها) چيزي بالاتر از ما ندارند، ما نبايد عادت كنيم كه محتاج ديگران شويم.

به نوشته مورخان اروپايي، نادر بر خلاف صفويه، كوچكترين نظر مساعدي به اروپاييان نداشت و براي تارانيدن آنان از آبهاي شرق بود كه درصدد ايجاد يك نيروي دريايي بزرگ برآمده بود تا بتواند با آن جزاير اقيانوس هند از جمله زنگبار را از دسترس اروپاييان كه هدفي جز سلطه و استثمار شرق نداشتند دور سازد و براي اين منظور مهندسان كشتي ساز هند را با كمك پارسيان ساكن اين شبه قاره يافته و استخدام كرده بود.

اين مورخان نوشته اند نادرشاه كه شديداً به اروپاييان بدبين بود به سرزمينهاي مورد نظر اروپاييان در منطقه، از جمله عمّان قول حمايت نظامي داده بود. نادرشاه استقرار اروپاييان در بنادر اقيانوس هند و خليج هاي منشعب از آن را كه به بهانه تجارت صورت مي گرفت، وسيله اي براي دست اندازي به همه شرق تلقي مي كرد.

نادرشاه علاقه عجيبي به جمع آوري كتاب و اهداء آنها به كتابخانه ها داشت. وي صدها جلد كتاب خطي نفيس به كتابخانه رضوي مشهد هديه كرده بود.

كودتاي دهم ژوئن 1747 قوچان، نه تنها مسير تاريخ ايران، بلكه سرنوشت مشرق زمين را تغيير داد. اگر اين كودتا رخ نداده بود، انگلستان بر آسياي جنوبي و بعداً خاورميانه، و روسيه بر قفقاز و سپس آسياي ميانه دست نمي يافتند، افغانها (نامي كه انگلستان بر ايرانيان ساكن خاور ايرانزمين گذارده است) از بدنه میهن جدا نمي شدند و مسائلی به نام كشمير و وزیرستان به وجود نمي آمد و نقشه جغرافيايي آسياي جنوبي چيز ديگري بود و ….

براي اثبات «احساس ميهن دوستي» نادر ذكر اين دو دليل كافي است: يكي حك كردن عبارت «نادر ايران زمين» بر سكه هايش و ديگري ورود وي به شهر دهلي در روز «نوروز». وي پس از شكست دادن ارتش هند، منتظر شد تا نوروز فرا رسد و در اين روز ملي ايرانيان وارد دهلي شود.

1924 – ربوده شدن رهبر سوسياليست هاي ايتاليا و قطعه قطعه شدن او!

گياكومو ماتئوتي Giacomo Matteotti رئيس فراكسيون سوسياليستها در پارلمان ايتاليا در پي انتشار کتاب «فاش مي کنم» حاوي انتقاد از روش انتخاباتي حزب فاشيست ايتاليا ازجمله وادارکردن راي دهندگان به نامزدهاي اين حزب و تخريب علني ديگران و تقلب در انتخآبآت سى ام ماه مى 1924، 40 روز بعد (دهم ژوئن اين سآل) در راه خانه اش ربوده شد و جسد قطعه ـ قطعه شده او 66روز بعد در 36 کيلومتري شهر رم به دست آمد.

Giacomo Matteotti

اختلاف نظر ماتئوتي با حزب فاشيست و شخص موسوليني (رهبر اين حزب) از زماني آغاز شده بود كه موسوليني به دفاع از آن دسته از صاحبان صنايع سخن گفته بود كه در كارشان موفق و در پيشرفت ايتاليا و قدرتمند كردن آن موثر بوده اند. ماتئوتي گفته بود كه اين حمايت موسوليني باعث افزون شدن ظلم اين جماعت به كارگران و اسثتمار هرچه بيشتر آنان مي شود.

در پي كشف جسد ماتئوتي که 22 ماه مي 1885 به دنيا آمده بود، سوسياليست ها با برگزاري تظاهرات خواهان بركناري موسوليني شدند، ولي پادشاه وقت ايتاليا قبول نكرد كه موسوليني در آن قتل دست داشته و پيشنهاد بركناري وي را ردّ و متهمان به قتل ماتئوتي ازجمله يک افسر اطلاعاتي را عفو كرد.

سوسياليست ها که پس از جنگ جهاني دوم به قدرت رسيده بودند پرونده قتل را بازگشودند و متهمان عفو شده را به دادگاه بردند و به زندان ابد محکوم کردند ولي بر دادگاه ثابت شد که شخص موسوليني از قتل ماتئوتي خبر نداشته بود. ماتئوتي از سوسياليست هايي بود که عقيده دارند که هرگونه تحول و تغيير نظام بايد با راي مردم و از طريق پارلمان باشد.

وي با انقلاب و ديکتاتوري پرولتاريا (طبقه کارگر) مخالف بود و مي گفت که اين طبقه تجربه حکومت کردن ندارد و راديکال و کينه توزانه رفتار مي کند و مردم مشتاق ماديگري و بي رحم و مروّت مي شوند.

1967 – جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل

که ضمن آن اسرائیل صحرای سینا، غزه، غرب رود اردن، بیت المقدس شرقی و جولان را تصرف کرده بود از بيم مداخله شوروي پايان يافت پایان یافت. این جنگ که در آن 9 دولت عربی شرکت کرده بودند بر وخامت مسئله و اسرائیل افزود.

مناسبت ها:

روز جهاني صنايع دستي

با تأسيس سازمان ملل متحد، حفاظت از Cultural heritage ميراث‏هاي فرهنگي بشري به عهده يونسكو يا سازمان تربيتي، علمي و فرهنگي ملل متحد واگذار شد.

از سال 1964م با تأسيس شوراي جهاني صنايع دستي به عنوان يكي از ارگان‏هاي وابسته به يونسكو، صنايع دستي و سنتي در قالب هنر و صنعت به عنوان بخشي از زندگي فرهنگي و حيات اقتصادي ملل، مورد توجه قرار گرفت.

تشويق، كمك و راهنمايي صنعت گران دستي و بالا بردن سطح اطلاعات تخصصي و حرفه‏اي آن‏ها، حفظ و تقويت صنايع دستي و تجلي آن به عنوان ركن عمده‏اي از حيات فرهنگي ملت‏ها و نيز ايجاد همبستگي ميان صنعت‏گران سراسر جهان از جمله اهداف اصلي شوراي جهاني صنايع دستي است.

در حال حاضر در اين شورا بيش از 90 كشور عضويت دارند و دبيرخانه آن نيز در آمستردام هلند قرار دارد. مهم‏ترين نتيجه‏اي كه از تلاش‏هاي جهاني صنايع دستي حاصل شده است، جلب توجه ملت‏ها به اهميت فوق‏العاده صنايع‏دستي در زندگي فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي ملت‏ها مي‏باشد. هم‏چنين از طرف اين شورا، روز دهم ژوئن (برابر با 20 خرداد) به عنوان روز جهاني صنايع دستي تعيين شده است.

روز ملي کشور پرتغال

كشور جمهوري پرتغال با 92/135 كيلومتر مربع مساحت در جنوب غربي اروپا، در كنار اقيانوس اطلس و در همسايگي اسپانيا واقع شده است. جمعيت آن در حدود 10 ميليون نفر كه ازنژاد سفيد بوده و كاتوليك مذهب مي‏باشند. زبان رسمي، پرتغالي و پايتخت آن شهر ليسبون است.

واحد پول اين كشور “اسكودو” بود كه بعد از رايج شدن پول واحد اروپايى، يورو، جاي‏گزين آن گرديد. اين منطقه از قديم الايام مسكوني بود و بخشي از آن از قرن هشتم ميلادي تا قرن 16 در اختيار مسلمانان بود. از قرن هفدهم، اين كشور به عنوان يك قدرت برتر دريايى به رقابت با انگستان و هلند پرداخت.

از اوائل قرن نوزدهم اين قدرت به ضعف گراييد. حكومت پرتغال تا قبل از 1910 به صورت پادشاهي اداره مي‏شد ولي در اين سال بر اثر فشار انقلابيون و مبارزه آنان، امانوئل دوم، پادشاه پرتغال استعفا داده و حكومت جمهوري بر روي كار آمد. نظام حكومتي پرتغال، جمهوري چند حزبي با يك مجلس قانون گزاري است.

باتوجه به صفر بودن رشد جمعيت در اين كشور پيش‏بيني مي‏شود كه جمعيت آن تا سال 2025م تغيير نخواهد كرد. دهم ژوئن، سال‏روز مرگ دكاموئش شاعر پرتغالي كه در سال 1580م درگذشت، به عنوان روز ملي اين كشور برگزيده شده است.

زادروزها

۱۸۱۹ – زادروز گوستاو کوربه نقاش فرانسوی و رهبر جنبش واقع‌گرایی در نقاشی
۱۸۳۲ – زادروز نیکلاوس اتو مهندس آلمانی ، مخترع اولین موتور بنزینی و اولین موتورهای درون‌سوز و موتور چهار زمانهٔ دو زمانهٔ اتو

گوستاو کوربه

۱۹۱۵ – زادروز سال بلو رمان‌نویس کانادایی
۱۹۲۱ – زادروز شاهزاده فیلیپ، دوک ادینبرا همسر ملکه الیزابت دوم

سال بلو

۱۹۲۲ – زادروز جودی گارلند بازیگر و خواننده آمریکایی
۱۹۵۹ – زادروز کارلو آنچلوتی بازیکن سابق و مربی اهل کشور ایتالیا

جودی گارلند

درگذشت‌ها

۱۵۸۰ – درگذشت لوئیس دکاموئش شاعر پرتغالی
۱۸۳۶ – درگذشت آندره ماری آمپر ریاضیدان، فیزیکدان و مکتشف فرانسوی

لوئیس دکاموئش

۱۹۲۵ – درگذشت آنتونی گادی معمار اسپانیایی
۱۹۴۹ – درگذشت زیگرید اوندست نویسنده نروژی ، برنده جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۲۸

آندره ماری آمپر

۱۹۶۷ – درگذشت اسپنسر تریسی بازیگر آمریکایی
۲۰۰۴ – درگذشت ری چارلز نوازنده آمریکایی پیانو و کیبورد الکتریک و خواننده سبک‌های جاز و ریتم اند بلوز

اسپنسر تریسی

مرور در تونل و تاریخ زمان نه تنها هیچ گاه خستگی ندارد بلکه با وقایعی گاها جالب یا عجیب روبرو می شویم. هیچگاه وقایع تاریخی و خواندن آن را از دست ندهید.