زالو حیوانی است با بدنی حلقوی و کرمی شکل که با دندان های اره ای شکل خود به میزبان می چسبد و خون وی را می مکد و از طرفی بزاق زالو که مملو از مواد مفید است وارد خون میزبان می شود. از این رو در طب سنتی از این جانور برای درمان بیماری ها استفاده می شود.زالو هنگام مکیدن خون مواد متنوعی ترشح می کند که معروف ترین آن «هیرودین» است.
این ماده خاصیت بی حس کنندگی، گشادکنندگی عروق، ضد انعقادی، ضد التهابی و ضد لختگی دارد. به منظور آشنایی بیشتر با زالودرمانی با یکی از محققان طب اسلامی گفت و گو کرده ایم که در ادامه می آید.دکتر سید سعید اسماعیلی پزشک و محقق طب اسلامی در این باره می گوید: در طب اسلامی مبتنی بر آیات و روایات، مطلبی درباره زالودرمانی پیدا نشده اما در طب سنتی روشی برای درمان بیماری هاست که در کتاب هایی مانند الحاوی زکریای رازی، ذخیره خوارزمشاهی و … ذکر شده است.استفاده از زالو برای درمان دمل های چرکی، زخم های موضعی و درمان مشکلات پوستی و اگزما و آکنه توصیه شده است.در طب سنتی برای استفاده از زالو مانند هر روش دیگری ضابطه خاصی وجود دارد یکی از ضابطه های مهم این است که از زالو برای پاک سازی موضعی استفاده می شود و نمی توان از آن برای پاک سازی کل بدن استفاده کرد.
بنابراین اگر مواد زاید در کل بدن افزایش یافته باشد قاعدتاً زالودرمانی نمی تواند به تنهایی یک روش درمانی مناسب باشد بلکه باید قبل از این که زالودرمانی انجام شود، با روش های دیگری مانند فصد و استفاده از مسهل های مناسب پاک سازی عمومی بدن انجام و بعد برای مشکلات موضعی از زالو درمانی استفاده شود.تحقیقات جدیدی درباره زالودرمانی در کشورهای مختلف انجام و حوزه های جدیدی در استفاده از زالو درمانی مطرح شده است، مانند استفاده از زالودرمانی در جراحی های ترمیمی، پیوند اعضا و…
امروزه جراحان ترمیمی بعد از عمل برای این که خون رسانی به بافت بهتر انجام شود، از زالودرمانی استفاده می کنند. همین طور وقتی عضوی پیوند می شود برای این که پیوند عروق خونی بهتر انجام شود و روند خون رسانی به عضو قطع شده بهتر شود، یکی از روش های متداول زالودرمانی است که امروزه در بیمارستان ها از این روش استفاده می شود.با توجه به شناسایی مواد موجود در بزاق زالو کاربردهای دیگر از زالودرمانی در مراحل پژوهشی قرار دارد به عنوان مثال در بزاق زالوماده ای کشف شده است که مانع از تشکیل لخته های خونی می شود و یا بعد از تشکیل لخته آن را از بین می برد و با توجه به این ویژگی ها، فرضیه هایی مطرح شده است که شاید بتوان از زالو برای درمان گرفتگی عروق از جمله عروق قلبی استفاده کرد.
با این حال در طب سنتی از روش زالودرمانی بیشتر برای درمان عفونت های موضعی مانند دمل، کورک و نقاطی که بنا به ضرورت امکان حجامت وجود ندارد، استفاده می شود.
وی در ادامه می افزاید: سوالی که پیش می آید این است که آیا زالو درمانی عوارض دارد یا خیر؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که این روش هم مانند دیگر روش های درمانی ممکن است عوارضی داشته باشد اما اگر به شیوه صحیح و طبق اصول آن انجام شود، قاعدتاً عوارضی نخواهد داشت.اگر در افراد مستعد به کم خونی، تعداد زالوها زیاد باشد ممکن است کم خونی فرد تشدید شود. با توجه به این که در بزاق زالو ماده ضد انعقادی وجود دارد بعد از این که زالو موضع را رها می کند، خون ریزی ادامه دارد و باید با استفاده از بعضی مواد که بهترین آن زردچوبه است، خون ریزی را بند آورد. بنابراین توصیه می شود به هیچ عنوان زالودرمانی در منازل به دست افراد ناآگاه انجام نشود و حتماً در مراکز درمانی و زیر نظر پزشک آشنا به روش زالودرمانی انجام شود.به طور متوسط هر زالو ۱۰ سی سی خون می مکد. اما اگر به دلیل رعایت نکردن اصول این شیوه درمانی، خون ریزی بعد از زالودرمانی ادامه داشته باشد، ممکن است باعث عوارض شود. بعد از زالودرمانی محل را کمی زردچوبه می پاشند و پانسمان می کنند و یا باقلا را از وسط نصف می کنند و روی موضع می گذارند تا خون ریزی بند آید.
گاهی مواقع افراد ناآگاه برای بند آمدن خون ریزی محل زالودرمانی را بخیه می کنند، در حالی که به چنین کاری نیاز نیست.اگر فرد داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین و… مصرف می کند باید حتماً پزشک رادر جریان بگذارد. در این افراد زالودرمانی باید با رعایت نکات خاص انجام شود و با نظر پزشک ممکن است مصرف دارو برای یک یا دو روز قطع شود.
از جمله عوارض دیگر زالودرمانی عفونت محل است که معمولاً کم بروز می کند مگر این که در اجرای این شیوه درمانی دقت کافی نشده باشد. بنابراین لازم است قبل از زالودرمانی و بعد از آن موضع را بادکشی کرد یا بعد از رها کردن زالو موضع ماساژ داده شود تا کمی خون خارج شود.همین طور اگر زالوهایی که از آن استفاده می شود آلوده باشد احتمال عفونت افزایش می یابد.
از طرفی برخی از افراد دچار علایم خارش و قرمزی می شوند که نشانه حساسیت است بنابراین بعد از زالودرمانی باید در محل بادکشی گذاشته یا ماساژ داده شود تا کمی خون خارج شود. این کار مانع از التهاب و حساسیت می شود.
از زالوهایی که برای یک فرد به کار می رود برای افراد دیگر استفاده نمی شود. این کار مانع از انتقال بیماری می شود.
پرورش زالوها نیز شرایط خاصی دارد حتی گفته شده است که زالوها در چه برکه ها و با چه ویژگی های زیست اکولوژیکی باید پرورش یابد.زالودرمانی در اطفال هم استفاده می شود. در کودکانی که امکان فصد و حجامت ندارند از زالو استفاده می شود. در سالمندان هم می توان این روش را به کار برد. برای این افراد از تعداد زالوی کمتری استفاده می شود.
البته به خانم های باردار زالودرمانی توصیه نمی شود زیرا ممکن است عوارضی داشته باشد.
نکته بعد این که در یک جلسه درمانی نمی توان فصد، زالودرمانی و حجامت انجام شود و فاصله زمانی باید رعایت شود و انجام زالو درمانی حتماً باید با نظر پزشک باشد.